SR: Klima! Vererat e thata dhe rritja e temperaturave sygjerojne nje ndryshim klimaterik qe ndoshta do te jete trendi i se ardhmes. Kjo do te thote qe lumenjte do kene me pak uje. Ne se flasim per nje planifikim 20-30 vjecar, a do te ishte ky investim ne hidrocentrale investim qe ja vlen?Swed: Ndryshimet klimatike, tema e shekullit. Qendron qe parashikohen probleme me burimet ujore. Por a nuk eshte ndertimi i hidrocentraleve nje response ndaj ketij problemi? Nje pjese e mire e vendeve te industrializuar ka filluar ta luaje pjesen e vet te kesaj loje, pra te reduktimit te gazeve me efekt sere. A nuk duhet qe te bejme dhe ne pjesen tone modeste, kuptohet pa kompromentuar zhvillimin ekonomik. A nuk eshte kjo rruga qe duhet te ndjeki cdo vend per te shpetuar shtepine e perbashket?
SR: Swed, ne se thahet uji i lumenjve, me cfare do punojne hidrocentralet? Ne se nuk punojne hidrocentralet, per cfare gjithe ky investim kolosal?Swed: Nuk mund te kete nje pergjigje te prere per kete, sic nuk ka per shume gjera ne fakt. Po le te shohim skenaret e mundshem, te perpiqemi ta veme veten ne nje situate hipotetike diku ne kohen kur burimet ujore presupozohet qe do thahen (dhe problemi kryesor atehere gjithsesi do jete uji i pijshem dhe jo uji per HEC-et). A do mendojme dot per investimet e bera para 30 vjetesh me kendveshtrimin "me mire te kishim kursyer ca e te benim TEC-e"? Pa dyshim qe jo, nuk do jete kjo ceshtja shqetesuese ne ate kohe. Por le te themi qe do ngelen HEC-et pa pune? Po a do kete mjaftueshem lende djegese qe te pakten te siguronim energjine elektrike? Edhe pergjigja e kesaj pyetje eshte me shume jo, sepse nese shikojme te dy skenaret, te ndryshimeve klimatike dhe te mbarimit te rezervave te naftes, i bie qe rezervat e naftes te mbarojne me shpejt, pra e humbem dhe nje alternative. Ngelet qymyri dhe energjia berthamore. Qymyr nuk eshte se kemi shume dhe ate qe kemi nuk e kemi te ndonje fare cilesie, bie dhe kjo. Ngelet energjia berthamore, e cila sic kam thene ca pyetje me pare, per mua ngelet si opsion, por jo ne kete moment, per shkaqet qe jane permendur. Doli ndonje pergjigje e prere per pyetjen? Sic mund te supozohej qe ne fillim, jo, sepse eshte praktikisht e pamundur te projektosh situata hipotetike katastrofike te pas 30 vjeteve ne vendimet e sotme. Ne fund te fundit te gjitha aksione e sotme duhet te jene te tilla qe te mos lejohet arritja ne situata te tilla katastrofike, pra jane parandaluese dhe jo korrektuese (nuk e di nese eshte ky termi i sakte). Pra, nuk besoj qe nje situate e tille apokaliptike do ndodhi, te pakten jo during our lifetime, dhe as gjate lifetime (technical or financial lifetime) te nje HEC-i.
SR: Per panelet e kolektoreve diellor: Sa eshte mundesia e investimit ne nje industri lokale te paneleve?Swed: Aktualisht ka te pakten nje linje te prodhimit te paneleve diellore ne Shqiperi, dhe ky eshte nje treg qe mund te funksionoje shume mire, nese do i krijohen lehtesi nga shteti dhe nese do jete ambicioz te prodhoje produkte te certifikuara. Sidoqofte, keto kerkesa qe permenda jane aktualisht midis objektivave te dy projekteve qe po zhvillohen, le te shikojme sesa do arrihen, uroj qe po.
SR: Po i kthehem centralit berthamor: Nje nga prerekuizitat per te ndertuar nje central berthamor eshte te ndertohet prane burimeve ujore, qe do te luajne rolin e nje sistemi ftohes per reaktorin. Ne se ndertojme nje apo me shume centrale te tilla, ku do ishte vendi me i pershtatshem?Swed: Pyetje shume e mire. Uji eshte goxha problem per centralet berthamore, dhe i vetmi burim ku mund ta marresh ne ate sasi qe duhet eshte deti, pa konsideruar lumenjte, sepse duke pare si katandisen lumenjte te ne ne vite te thata, si veshtire se e merr njeri riskun qe te besoje te lumenjte. Deti Adriatik nuk ofron kushtet perfekte per kete pune, me rritjen natyrale te temperaturave gjithnje e me shpesh po duken peshkaqene nga brigjet tona; nje rritje artificiale mbi keto, qe do ishte rrjedhoje e centralit berthamor, nuk e di c'fare pasojash mund te kishte mbi faunen dhe floren marine, kjo eshte teme per eksperte biologe.
SR: Nje nga arsyet qe papritur e bejne centralin berthamor nje teme qendrore duket se ka te beje me interesin e fqinjeve perendimore per te ndertuar nje te tille qe do te mund "te ndante prodhimin" edhe me ta. Nje menyre sic duket per te parakaluar nje ligj vendas qe i ndalon italianet te ndertojne centrale berthamore ne vendin e tyre. Por, problemi i centraleve berthamore qendron: 1) tek siguria e tyre dhe 2) tek mbetjet radioaktive qe kane nje kohe shume te gjate (qindra vjet) shperberje. Konsideruar siperfaqen e vogel tokesore te Shqiperise cila do te ishte vlera e rrezikut per te?Swed: Nuk e besoj qe problemi ne rastin e mbetjeve eshte siperfaqja e vogel e vendit, problem eshte menyra sesi menaxhohen mbetjet. Nga kjo pikepamje une nuk do thoja "jo energjise berthamore se jemi vend i vogel", por neve duhet ta pranojme qe s'jemi akoma te afte te ndertojme struktura per menaxhimin pa risk te mbetjeve nukleare, dhe ne keto pozita, ti gjendesh komshiut qe nuk nderton dot ne vendin e vet nuk me duket ide e mire. Dhe e njejta gje mund te thuhet edhe per sigurine dhe infrastrukturen qe lidhet me te. Per te dyja keto probleme gjendja ne Shqiperi eshte pikelluese deri ne dhimbje pa menduar per centralet berthamore, duke i shtuar keto te fundit behet e frikshme. (vazhdon)
PS: Fotot SR.
