Interviste me Kadarene - Finalja

RA1: Karl Markus Gauss ju konsideron si nje nga oportunistet me te medhenj te literatures Evropiane.
IK: Mark Gaussi, eshte nje nga keta, e kam lexuar, shpifes. Mark Gaussi dhe te tjere jane nje bande, nje bande maosistesh qe me jane qepur, me kritikojne, ish miq te Shqiperise, qe dikur lavderonin Shqiperine dhe tani me kritikojne. Shkrimtare qe kane deshtuar ne vendin e tyre dhe qe dalin tani e gjykojne shkrimtaret e vendeve te vogla.
RA1: Eshte shnderruar gati ne nje loje: po aq shume sa pohoni se nuk merreni me politike, po aq shume provokohen kritiket per te kundershtuar e per te ndezur polemika.
IK: S'kam pune une me ligesine e njerezve.
RA1: Per here te pare e keni vizituar perendimin ne vitin 1962. Per te keni shkruar me pas se "kjo bote me magjeps, por ne te njejten kohe me frikeson". Si ndjeheni sot ne kete bote ku po jetoni qe prej shume vitesh?
IK: Eshte nje bote qe une e cmoj por nuk e, nuk e, nuk kam iluzione. E pranoj se nuk ka me te mire se sa kjo, por, megjithate, nuk me habit shume, ne kuptimin e mire te fjales.
RA1: Ju jeni kritikuar sepse e late Shqiperine, pikerisht, ne momentin kur ndodhi kthesa.
IK: Ajo ishte nje nga momentet me te veshtira qe ka kaluar Shqiperia. Askush nuk e dinte se ne c'drejtim po shkonte Shqiperia. Une doja qe me largimin tim t'i jepja nje shtyse.
RA1: Ishit kaq i rendesishem si shkrimtar?
IK: Shume i rendesishem. Kur bera nje deklarate kunder diktatures, gjate kohes qe isha ne ekzil ne Paris, tek "Zeri i Amerikes", rruget e Tiranes u shkretuan te gjitha.
RA1: Ju kane propozuar si president, e vertete?
IK: Po me kane propozuar, por nuk kam pranuar, sepse eshte aventuroze te jesh president ne Shqiperi. Ne nje vend kaq te veshtire si Shqiperia mund te perfundoja si diktator. Pergjegjesia e nje shkrimtari eshte shume me e madhe, njeqind here me e madhe dhe afatgjate se sa ajo e nje politikani.
RA1: Zoti Kadare, ju faleminderit per intervisten. Nuk mund te themi se ishte ferr, edhe pse nganjehere e veshtire.
IK: Cdo njeri ne bote ka te drejte te mbrohet.
RA1: Besojme se jua dhame kete mundesi.
IK: Po ju e beni nervoz kur tjetri mbrohet. Kam krijuar, une jam ... une di shume mire se cfare kam bere. Une i kam dhuruar popullit shqiptar nje kulture te tere. Eshte ironike qe ne nje vend te varfer, me kaq shume terror e krim, te kritikohet ai qe krijon kulturen.
RA1: E thene kjo me modesti?
IK: Po ashtu eshte...une e quaj modeste. Ky eshte realitet, perndryshe, po te mos isha modest do te ishte nje fyerje per kulturen dhe popullin shqiptar.
RA1: Tani mund t'ia fillonim nga e para: Si eshte e mundur qe nje shkrimtar te jete kaq i rendesishem ne nje diktature pa patur asnje lloj lidhjeje me politiken?
IK: Keshtu ishte, qellon qe ... Eshte per t'u cuditur, por keshtu ka qelluar!

Interviste me Kadarene - pjesa e dyte

RA1: Kritika nuk vjen vetem nga perendimi. Shkrimtari dhe desidenti shqiptar Kasem Trebeshina ka folur mbi epoken Hoxha-Kadare dhe ju ka drejtuar kritika te ashpra.
IK: Kasem Trebeshina eshte nje pseudo-desident. Kasem Trebeshina gjithe jeten vetem me ka kritikuar. Me thoni cfare kritikash me ka bere, ja psh, nje shembull: kur me 1971 romani im i pare u botua ne France, Kasem Trebeshina ka bere nje kritike dyzet faqesh ku me quante nje agjent te perendimit perderisa me pelqente perendimi.
RA1: Pseudodesidenti Trebeshina ndenji, megjithate, 13 vjet ne burg.
IK: E para, s'ka qene 13 vjet ne burg. Perpara se te hynte ne burg ishte oficer ne ministrine e brendshme.
RA1: Ju nuk keni gabuar politikisht asnjehere?
IK: S'kam gabuar, une s'jam marre ndonjehere me politik, s'ka bere ndonje njeri politike, ishte e pamundur.
RA1: Megjithate ju po i rishkruani librat.
IK: Ju e dini, ju paskeni marre informacione, genjeshtra, njeriu duhet te jete injorant qe te mos ta kuptoje se nuk ka fat me te madh ne bote per nje shkrimtar se sa te ripunoje librat e tij. Per me teper, kjo s'ka te beje fare me politiken, vetem me artin.
RA1: Tek "Nentori i nje kryeqyteti" keni ndryshuar fundin e librit: ne variantin e pare Radio Tirana pushtohet nga partizanet kurse ne te dytin ata debohen perjashta. Ne vend te nje fundi optimist keni zgjedhur nje fund pesimist.
IK: Ku e keni pare ju kete? Ju nuk thoni te verteten. Ku e keni lexuar kete?
RA1: Nuk eshte e vertete?
IK: Nuk eshte e vertete! Ka vetem nje perkthim gjerman te ketij romani.
RA1: Botuesi juaj, Ensesberger, qe njeh edhe variantin shqiptar te ketij libri, e ka shkruajtur nje fakt te tille.
IK: Ensesberger? Maoist me siguri! Me siguri keta vagabondat komuniste, me siguri nje maoist!
RA1: Pyetja eshte: a eshte e vertete apo jo?
IK: Ku e ka pare? Kjo eshte genjeshter! S'keni turp! Ju genjeni! Ju keni vetem nje botim gjermanisht. Nuk ka botim tjeter.
RA1: Cfare keni ndryshuar atehere ne kete liber?
IK: Kush?
RA1: Cfare keni ndryshuar?
IK: Kush? Por, jo, shiko, une kam ndryshuar dicka qe ne kohen e diktatures dhe kjo eshte perkthyer ne gjermanisht. Ka vetem nje botim ne gjermanisht dhe nuk ka pse te kete fantazira te tilla.
RA1: Ne botimin e hershem ne shqip fundi ishte optimist.
IK: Kam pergatitur romanin per ribotim dhe eshte varianti i dyte, ai qe eshte botuar ne gjermanisht. Te gjitha ndryshimet jane bere per arsye artistike. Gjenerali i ushtrise se vdekur ka pese variante, te botuara ne diktature te gjitha, absolutisht. Eshte fyese te degjosh kete vulgaritet te mases vulgare te njerezve, eshte turp per gazetaret qe degjojne akuzat e vulgut.
RA1: Akuza qe, psh, mund te lexohen edhe ne Frankfurter Allgemeine Zeitung apo Times?
IK: Vulgare, per mua, eshte gazete vulgare, une e quaj, psh, nje shkrim vulgar, nuk dua te them qe eshte gazete vulgare, por i referohem artikullit qe thote se Shqiperia kishte dy diktatore, Enver Hoxha dhe Ismail Kadareja, dhe Ismail Kadareja ishte me i keqi. Une e quaj vulgar edhe turp.
RA1: Nje kunderpyetje ...
IK: A e dini ju qe, me falni, por qe une jam njeri nga 12 anetaret e akademise franceze? Prane Vaslav Havelit, Princ Charles dhe Karl Poper, te cilin kam zevendesuar. Ishte Franca ajo qe me zgjodhi, Franca, vendi ku une jetoj e punoj, qe me njeh dhe qe me ka pranuar. A e dini ju se une kam marre titullin "Legjionar i Nderit"? A e dini pse e kam marre Legjionarin e Nderit? Tamam per figuren morale. Ore, po pse nuk mendoni ju qe shiko mos jane shpifje keto, fyerje njerezore? (Vazhdon)

Interviste me Kadarene - pjesa e pare

Donim te benim nje Interviste me Kadarene ... por zbuluam se dikush tjeter ishte treguar me i shpejte ... zbuluam se realiteti e kishte tejkaluar satiren. Me gjithe komplimentat qe Selfmade Radio ka marre nga lexuesit e saj, dhe per te cilat eshte shume krenare dhe shume e nderuar, konstatojme se ne, perpara mjeshtrit, ngelemi nxenes: Mjeshtri ngelet mjeshter!

RA1: Nje gazetar francez ka thene se nje interviste me Kadarene eshte si ferri mbi toke.
IK: (qesh) Nuk e besoj. Varet se c'quhet ferr dhe se c'quhet parajse. Intervistat me shkrimtaret jane te veshtira, nuk eshte e lehte te rrish para mikrofonit dhe te flasesh per letersine. Dikur, kur letersia transmetohej gojarisht, ishte me e thjeshte por atehere nuk kishte as mikrofona.
RA1: A ka te beje veshtiresia qe keni me intervistat edhe me ate se kohet e fundit gazetaret ju drejtojne pyetje te veshtira?
Ik: Jo, aspak, s'ka te beje. Zakonisht, pyetjet e veshtira nuk t'i bejne direkte, si te thuash, ato behen mbrapa kurrizit.
RA1: Ne do ju a drejtojme keto pyetje.
IK: Une nuk kam asgje kunder pyetjeve kritike, ju mund ta provoni, mund ta provoni.
RA1: A keni akoma nje banese ne Tirane?
IK: Apartamentin tim.
RA1: Ne vitin 1991 deklaruat se do te ktheheshit ne Shqiperi mbas nje viti.
IK: E vertete, por ne Shqiperi ka shume tension politik dhe mua nuk me lene te qete te punoj.
RAI: A nuk ishte ky tension edhe me i madh kur jetonit akoma ne Shqiperi?
IK: C'parti, une kam punuar per letersi dhe per asnje parti.
RA1: Ju ishit zevendeskryetar i Frontit Demokratik, nje organizate politike, kryetare e se ciles ishte gruaja e Enver Hoxhes.
IK: Ajo nuk ekzistonte faktikisht, ishte teorike, fronti demokratik ishte i gjithe populli. Nuk ishte as parti as gje, ishte kot, vinin disa njerez te shquar, pese apo gjashte, te cilet i benin zevendeskryetar ne menyre rotative. Mua me kane bere vetem njehere zevendes sepse isha shkrimtar i njohur.
RA1: Ju keni qene per shume vite deputet i Partise Komuniste.
IK: Kush? Une? Po ... po te te caktonin deputet nuk mund te kundershtoje, sepse te burgosnin, persekutonin, vrisnin, te quanin tradhetar. Nuk ka pasur asnje njeri qe ka guxuar ta beje nje gje te tille. Kjo historia me te qenurit deputet, qe ka bere kaq buje, eshte nje spekullim meskin qe behet nga media per te provokuar nje shkrimtar qe ka jetuar ne ferr.
RA1: Por megjithate, nuk mund te thoni qe nuk keni pasur te beni me politiken!
IK: Kam jetuar ne nje vend ku sundonte nje parti qe kontrollonte cdo gje, jeten dhe vdekjen. Cfare kam pasur une te bej me Partine? Ate qe ka pasur te beje i gjithe populli shqiptar.
RA1: A e keni shkruar ju kete tekst per vdekjen e Enver Hoxhes: "Ka gjithmone nje ikje. Por nuk ka nje ikje nga Enver Hoxha. Populli ne baladat e tij, penat e shkrimtarit, notat e kompozitoreve, mermeri i skulptoreve do te kerkojne vetevetiu te sjellin portretin, statujen dhe mendimet e tij perseri midis nesh, i pavdekshem midis te gjalleve." (perkthyer nga gjermanishtja SR)
IK: Kjo eshte nje shpifje e ndyre. Absolutisht asnje nga keto fjale nuk e kam shkruar une. Ku e keni gjetur kete?
RA1: Christine von Kohl e ka cituar kete ne librin e saj per Shqiperine.
IK: Ose ka marre genjeshtra nga shqiptaret. Merreni dhe shenoheni nga une.
RA1: Ndoshta ka qene e nevojshme qe te beni kompromise per te mbijetuar si shkrimtar ne nje sistem te tille hermetik.
IK: Kjo qe thoni ju, ju niseni nga nje mentalitet kolonialist, ju nuk pranoni qe nje vend i vogel ka nje kulture te madhe, nuk e duroni dot, juve gjermane dhe austriake, pse nuk zgjidhni ne fillim problemet tuaja, beni nje proces me historine tuaj.
RA1: Ketu ka nje keqkuptim, askush nuk deshiron te bej nje proces me ju.
IK: Edhe gjithe perendimi te bashkepunoje, ju nuk mund te gjykoni per nje shkrimtar, kurre, kurre! Une nuk impresionohem nga media perendimore, nga Wall Street, Viena, Berlini apo New Yorku: Nje shkrimtar eshte mbi te gjitha.

Intervista eshte bere me radion austriake 1 (ne interviste RA1), me 13 shtator 1998. Selfmade Radio zoteron nje kasete te kesaj interviste. Intervisten jemi munduar ta sjellim sa me prane origjinalit, por jemi te vetedijshem qe origjinali ngelet i paarritshem.

Selfmade Radio

A e dini se ... ?

Tirana, 1 shtator - Shkenca, shqiptare dhe e huaj, ka bere edhe kete jave zbulime te medha. Korrespondenti yne prane Akademise se Shkencave dhe Universitetit na ka derguar keto lajme te reja shkencore.

Fitoi majmuni

E kemi origjinen nga majmuni, - tha Darwini dikur perpara te mencurve te vendit te tij. Ti mbase, - ja ktheu nje burre me shume namuz, - por une nuk kam te beje fare me majmunet. E u thurr e shthurr shume here ky muhabeti i majmunit, u bene teori dhe kunderteori ... kur, papritur e pakujtuar dolen nje grup djem e vajzash qe ja lexuan alfabetin majmunit shimpanze dhe gjeten qe ne mos tamam-tamam ne Homo sapiens-at jemi, te pakten, 98.7% majmuna, ose e thene ekzakt, jemi 98.7% shimpanze. Ose e kunderta. Per fatin e tij te mire ai namuzqari i Darwinit ka kohe qe ka vdekur, i lumtur ne bindjen e tij se ishte bir Zoti, ne te tjereve na ngeli shimpanzja si dopjo gjashta ne dore. Te pakten te shpresojme qe politikanet tane dhe te gjithe Homo albanicus-at te mos bejne budallalliqe edhe me te medha se keto qe kane bere e te justifikohen pastaj se, hajde mo, se majmuna jemi.

Orizi perfekt

Shkencetaret njoftojne se kane klonuar me sukses orizin. Perfytyrojeni, te nderuar lexues, te gjitha kokrrat e orizit do te duken tani e tutje te gjitha njesoj. Rrofte barazia!

Vlora apo Cabej

Akademia e shkencave ka rene ne nje problem te madh, te madh sa gropa e Hajdin Sejdise. Problemi quhet: C'drejtim t'i japi shkencave te albanologjise? Zbulimet me te fundit te bera nga inxhiniere pyjesh, emigrante te pashkolluar por te dashuruar e perkushtuar me gjuhen shqipe, atdhetare e patriote kane nxjerre ne drite faktin qe kjo akademi ka lene me qellim ne erresire dokumente te rendesishme qe provojne katerciperisht se shqipja eshte me e lashte se greqishtja, bile, bile, eshte me e lashte se vete shqipja e akademise. Keshtu, ne menyre te qellimshme, Akademia ka ndjekur e financuar shkollen shkencore aspak patriotike te Eqerem Cabej e kompani, qe e le shqipen ne bisht te greqishtes, e bile edhe te latinishtes duke injoruar Nermin Vloren dhe koleget e saj qe shqipen e konsiderojne kerthizen e botes. E zene mat midis punonjesve te vete shkencore nga njera ane dhe vigjilences popullore nga ana tjeter, Akademia e shkencave ka gjetur zgjidhjen me origjinale per te dale nga gropa. Zgjidhja quhet: Te gjithe jane te ftuar te dergojne nje SMS ne adresen e Akademise duke shtuar ne fund te numrit SMS emrin Cabej ose Vlora, sipas preferences se derguesit. Ne fund, INSTAT do analizoje te dhenat dhe do i beje ato publike ne nje koncert madheshtor ne Pallatin e Kongreseve. Votimi fillon me 1 shtator dhe do te zgjase deri ne 31 dhjetor!

Mos harroni Flamurin!

Eshte bere e ditur nga shkencetaret shqiptare se ne hene gjendet edhe nje flamur shqiptar. Nuk ka ikur ne emigrim flamuri por e kane cuar atje. Historia, sipas shkencetareve, eshte shume prekese. Nje nga austronautet amerikane qe ka prekur henen gjysem shekulli me pare, ka nxjerre pa pritur e pakujtuar nga xhepi i pantallonave astronaute nje flamur shqiptar dhe e ka ngulur prane atij amerikan. Nuk dihet ne se koleget e tij e kane pare apo jo kete akt, por shkencetaret shqiptare, me teleskopet e tyre te fuqishem, e kane pare dhe fotografuar ate (data not shown). Sa shtete te Tokes e kane ngritur flamurin ne Hene? Nuk behen as sa numri i gishtave te duarve te marra se bashku. E, pra, ne jemi nje nga keto gishta, pak rendesi ka se cili. Cfare mesojme ne nga nje histori e tille? Bashkeatdhetare kudo qe jini, mos dilni asnjehere nga shtepia pa nje flamur: ju asnjehere nuk e dini se ku ju con rruga!

© Selfmade Radio