Nje nga prioritetet zyrtare te qeverise Berisha eshte energjitika. Synimi i qarte: brenda 2007 i gjithe vendi duhet te kete energji pa nderprerje.
Gati ne perfundim te vitit 2007, situata eshte krejt larg ketij synimi: ore te tera pa energji ne te gjithe vendin. Me keq, oret e nderprerjeve jane shtuar.
Cfare nuk funksionon ne strategjite e politikes shqiptare? Ku jane problemet? Ku jane zgjidhjet?
Ne kete interviste me Swed, specialist i energjitikes; SR dhe Swed bejne nje sprove per te drejtuar disa pyetje qytetari dhe specialisti; bejne nje sprove per te treguar problemet dhe sygjeruar zgjidhje. Intervista eshte e gjate dhe prandaj e ndare ne disa pjese. SR falenderon perzemersisht Swed per angazhimin dhe durimin ne kete interviste, por mbi te gjitha, per perpjekjen e tij per te dhene nje tablo te plote te situates energjitike shqiptare dhe problemeve te saj. Gjithashtu, nje falenderim i perzemert per akull-naja qe e mundesoi kete bashkepunim. (Foto eshte e SR)
SR: Shqiperia me energji berthamore: PO apo JO?Swed: Energjia berthamore - PJO
Eshte nje argument shume kontraversial per momentin, por qe ja vlen te theksohet qe drejt energjise berthamore bota do kthehet patjeter, dhe kjo per shume arsye. Se pari, koha e "cheap fuels" ka mbaruar dhe kjo eshte e qarte per te gjithe tani. Se dyti, ne rastin me optimist bota ka nafte edhe per rreth 50 vjet (pa perfshire ketu rerat bituminoze, supozimet per sasi te medha nafte ne polin e veriut etj etj). Pjesen me te madhe te konsumit te lendeve djegese ne bilancin energjitik global e ze sektori i transportit dhe switching from oil ne burime te tjera perfshin edhe alternativen e hidrogjenit, per prodhimin e te cilit duhet shume energji e cila mund te merret vetem nga centralet berthamore. Sidoqfte keto jane argumenta per te cilet mund te debatosh shume gjate. Ne Shqiperi, energjia berthamore per momentin nuk ka shance; duhet riformatuar gjithe sistemi elektroenergjitik, i cili nga pikpamja teknike dhe e funksionimit, nuk te jep asnje garanci per futjen e nje burimi kaq delikat. Argument tjeter kunder eshte qe centralet berthamore sigurojne energji baze, dhe neve nuk na duhet baze ne ato nivele qe ofron qofte edhe nje reaktor i vetem. Pervec ketyre, neve kemi akoma rreth 65% te burimeve ujore te pashfrytezuara dhe do ishte shume me smart to exploit them sesa te bazohemi ne teknologji shume delikate per te miren e fqinjve. Ne cdo rast nje problem madhor per ne do jete trajtimi i mbetjeve radiokative. Nderkohe qe ne nuk kemi nje sistem stabel te trajtimit te mbetjeve urbane (qe eshte minimumi qe nje shtet mund te beje) si mund te shpresohet per seriozitetin dhe angazhimin e nevojshem ne trajtimin e mbetjeve radioaktive?
SR: Cilat jane problemet energjitike te Shqiperise sot?Swed: Problemet e sektorit energjitik, kryesisht atij elektroenergjitik, i dine te gjithe sot dhe eshte humbje kohe ti permendim prape; por ja vlen te permenden shkaqet qe kane cuar ne kete situate. E para, dhe me kryesorja, eshte politika. KESH-i nuk lihet nga qeverite te veproje si nderrmarje tregtare (sado qe qeveritaret e theksojne gjithmone kete fakt kur eshte puna per ti dhene para KESH-it) ne asnje drejtim, as te menaxhimit te burimeve, as te menaxhimit te fondeve, as te burimeve njerezore, asgje fare. Drejtohet dhe keqperdoret nga politika.
Nje aspekt tjeter eshte performaca e dobet e specialisteve te sektorit, po qe edhe kjo ka pjeserisht background politik, te motivimit etj. Edhe ... kaq, mjafton qe poltika te heqi dore nga KESH-i ne nje menyre ose ne nje tjeter, ta leri ne menaxhimin e ndonje kompanie menaxhuese te huaj pa nderhyre ne vendimmarrje, dhe s'ka nevoje as per privatizim, KESH-i behet kompani e fuqishme me nje shpejtesi te papare.
SR: C'eshte ERE dhe cili eshte roli i saj?Swed: ERE eshte Enti per Rregullimin e Energjise. Shkurtimisht, pa u marre me ligjin “Per Sektorin e Energjise Elektrike” pjesa me e prekshme e veprimtarise se ERE-s perfshin:
1. Cmimet, tarifat.
2. Hapja e tregut
3. Garantimi i rregullave te lojes ne treg, monitorimi.
Diskutimi ketu do ishte se sa e luan ERE rolin qe i jep ligji. Shume pak. Cmimet caktohen ne zyrat e kryeministrise, kjo eshte e njohur publikisht. Ne hapjen e tregut te energjise elektrike, ERE ka aktualisht nje rol sekondar ose akoma me keq te dores se trete, dhe ne piken e trete eshte totalisht apatike dhe mosfunksionale. Atehere vijme te pyetja, c’na duhet ERE? Si koncept, nje rregullator ne treg duhet patjeter, edhe ne vende me treg 100% te liberalizuar dhe qe nuk kane ent rregullator ka diskutime per futjen e nje organizmi te tille. Por, nje ent rregullator qe teorikisht eshte i pavarur, ose me sakte varet nga parlamenti dhe ne praktike eshte shtojce e keshillit te ministrave dhe e ministrise pergjegjese per energjine, eshte kosto e tepert per konsumatorin dhe hallke e tepert per ata qe duan te investojne ne elektroenergji.
SR: Sa e ndihmon apo e veshtireson legjislacioni shqiptar situaten energjitike. Cfare duhet te ndryshohet ne legjislacion?Swed: Legjislacioni jone i energjise elektrike, sado qe ne shumicen e rasteve eshte ndertuar me asistence te huaj, ka nje veti te keqe; qe te nesermen e publikimit ne fletoren zyrtare eshte already outdated. Ka probleme me modelin tranzitor te tregut, ka probleme me ligjin e ri te koncesioneve; e shume te tjera qe s’me vijne ne mend por qe duhet diskutuar on a case by case basis. Po, problemi me kryesor eshte qe legjislacioni egzistues, i mire apo i keq, nuk zbatohet. Formula, Ligji dhe Maliqi eshte dominante ne te gjithe ate qe quhet treg i energjise elektrike; mjafton te marresh komente nga operatoret ose aplikantet per licence per HEC-e te vegjel, dhe krijon tabllone e plote.
SR: Cilat do te ishin strategjite per te ndryshuar situaten?Swed: Nuk ka strategji per te ndryshuar situaten; nuk duhen strategji, duhet completely a new approach, duhet nderruar paradigma. Ca te them? Hajde te marrim 140 deputete dhe 14 ministra zvicerane. Vendimmarresve ju mungon vizioni dhe kjo s’nderrohet me strategji. (vazhdon)
