Plot gjalleri e gezim pionieri

Ate pasdite salla e shfaqjeve e Shtepise se Pionierit "Fato Berberi" ne Gjirokaster ishte mbushur plot e perplot. Ishin me se 300 pioniere. Zhvillohej konkursi i gjuhes dhe i leximit letrar midis shkollave 8-vjecare.

Pionieret njihnin mire jo vetem lendet mesimore te gjuhes e leximit letrar, por kishin lexuar edhe mjaft libra, recitonin bukur dhe paraqiten aty edhe mjaft krijime te rretheve letrare te shkollave. Ne konkurs u dalluan me shume pionieret e shkollave te Fushebardhes, te Dhoksatit, te shkollave "Koto Hoxhi" e "Urani Rumbo" etj. Pergjigjet e gjalla e te sakta te Fatmirit, Almes, Dritanit, Fadiles, Kastriotit, Adriatikut, Etleves, Ardianit, Afronit, Laures, Aferdites, degjoheshin plot vemendje dhe duartrokiteshin nga spektatoret.

Shtepia e pionierit eshte plot gjalleri jo vetem ne diten e konkurseve. Aty veprojne rregullisht 25 rrethe, ku marrin pjese me dhjetera femije te qytetit dhe te fshatrave te aferta. Nder me te mirat jane rrethet e natyralisteve, te rrobaqepsise, te punimdrurit (ne kete rreth ishin 20 pioniere nga fshati), rrethi i teatrit, i estrades, i valleve, i piktures, i shahut etj. Ne keto rrethe pionieret e fatosat mesojne e argetohen, forcojne shoqerine midis tyre. Me shume deshire vijne pionieret ne rrethin e piktures dhe nga duart e tyre tashme dalin vizatime te bukura. Ne fletoret e tyre te vizatimit shikon pamje te bukura nga qyteti i Gjirokastres.

Por punime te bukura artistike kane bere edhe pionieret e rrethit te punimdrurit e te gurit. Me shume gezim vijne pionieret ne rrethin e shahut. Vajzave nuk u behet te ngrihen prej tryezave te kesaj loje te bukur, sekretet se ciles ua meson instruktori i tyre. Ketu zhvillohen edhe shume veprimtari kulturore e artistike te pioniereve. Keshtu, organizohen here pas here takime me shkrimtare, aktore te teatrit dhe te estrades, pergatiten ne bashkepunim edhe me shkollat shfaqje te ndryshme, konkurse te zerave te vegjel, konkurse te fjales artistike etj.

Pionieret e rrethit letrar, ne bashkepunim me rrethet letrare te shkollave, po punojne per pergatitjen e nje almanaku letrar, ku do te permblidhen vjersha e skicat e tyre me te bukura.

Se shpejti pionieret do te organizojne nje pasdite shkencore me temen "Kimia dhe prodhimi", nje tjeter pasdite me natyralistet e rinj te rrethit, pasdite tematike me veterane te luftes e te punes etj.

Keshtu, plot gezim e gjalleri e kalojne kohen e lire pionieret gjirokastrite ne Shtepine e tyre te Pionierit "Fato Berberi".

Delja e zese mes nesh (versioni i plote)

... ose meditime dhe hallakatje neper rrugicat e Zürich-ut dhe te frikes njerezore.

Eshte e pamundur te ecesh rrugeve te Zürich-ut dhe te mos ndeshesh premtimin per ca siguri me shume te Partise Popullore Zvicerane (SVP). Premtimi jepet figurativisht ne pamjen e tre deleve te bardha dhe nje dele te zeze. Dy dele te bardha rrine te terhequra mbrapa, me nje qendrim e sy qe tradhetojne nje deshire te fshehur, nje deshire te plotesuar nga delja e trete e bardhe, delja e guximshme, e cila, me sy e buzeqeshje paksa capkene, nxjerr me shkelma jashte territorit te deleve te bardha nje dele te zeze.

Kush eshte delja e zeze?

Ne boten e kafsheve, delja eshte nje nga kafshet me paqesore. Barengrenese. E urte. Blegerimat i ka me ket e me intonacion te pademshem. I pranon femijet ta perkedhelin e t'i japin per te ngrene. Edhe kur te afrohet, thjesht, do te te ndjeje eren. Nuk ankohet kur e zhvesh lakuriq. Dhe ca me pak kur e con ne therrtore.

Qe, pikerisht, delja e zeze behet metafore dominante e fushates se zgjedhjeve te SVP, qe metafora e deles se zeze kalon nga shekulli ne shekull, qe metafora e deles se zeze ekziston edhe ne epoken e WWF dhe te partive jeshile, e mbi te gjitha: qe metafora e deles se zeze funksion dhe sot, eshte jashtemase interesante.

Historia e metafores i ka rrenjet diku ne lashtesi. Ne koherat kur njerezit leshin e deles e kishin burim te rendesishem jetese. Leshi i qethur, lahej, rrihej, perpunohej neper ca ingranazhe primitive e pastaj ngjyrosej per te krijuar ylberin. Vlera e deles se bardhe matej me kilot e leshit ngjyre ylberi qe shitej. Njeriu i thjeshte i gezohej deles se bardhe. I gezohej cdo deleje te bardhe qe pillte dele te bardha. Sepse, nuk kishte dite me te hidhur per njeriun e thjeshte sesa dita kur delja e bardhe sillte ne jete nje dele te zeze. Cfare te bente njeriu i thjeshte me leshin e zi? Cfare te bente njeriu i thjeshte me delen e zeze, qe pervecse ca kile mishi nuk e perdorje dot per asgje tjeter?

Mos te te rente delja e zeze, duhet te kene mallkuar njerezit e lashte, teksa perpiqeshin ta zhduknin delen e zeze nga tufa pa e lene te behej riprodhuese, duke realizuar keshtu selksionimin e pare artificial. Por delja e zeze kthehej perseri, ashtu sic edhe nje femije plangprishes ne nje familje te qete, solide, qe beson ne zot e shkon rregullisht ne kishe. Delja e zeze - femija plangprishes: dy mallkimet e njeriut te thjeshte.

Delja e zeze - femija plangprishes dy bashkeudhetare besnike te njeriut. Deri ne koherat moderne: Delja u kolektivizua ne ferma te medha te kontrolluar nga nje grusht njerezisht. Njeriu zbriti ne qytet te perpunonte leshin e deles ne fabrika, me mitin e deles se zeze ne koke. Me femijen plangprishes ne shtepi.

Kush eshte delja e zeze? Der Ausländer! I huaji. Zvicra ben pjese ne vendet ku te huajt perbejne 21% perqind te popullsise. Ne kete 21%, dhe respektivisht edhe nen termin i huaj, futet si azilanti qe preku token dje, ashtu edhe nje femije i lindur sot, familja e te cilit jeton ketu prej dy gjeneratash (afersisht 50 vjetesh). Te lindesh ne Zvicer nuk te ben automatikisht zviceran. Ashtu si dardha bie nen dardhe, edhe zvicerani bie nen zviceran.

Nen termin i huaj, dhe ne 21%, futet CEO-ja e bankave zvicerane dhe pastruesja ilegale e shtepive, akademiku gjerman dhe shitesi shqiptar i droges, Tina Turner dhe gruaja anonime me ferexhe te zeze.

Por! I huaji - dele e zeze nuk eshte Tina Turner. Nuk eshte gjermani. Nuk eshte as edhe italiani dhe portugezi. Keta ishin dele te zeza dje. Sot, delja e zeze eshte kryesisht shqiptari, turku e, me raste, edhe serbi. Sot delja e zeze eshte myslimani. Kjo nuk thuhet haptasi. Kete nuk e kupton gjermani, as amerikani, bile as edhe italiani. Por, kete te vertete e dime te gjithe ne qe jetojme ketu.

Problemin "Delja e zeze" nuk e gjeta ne mes jush. Ate e solla une! I huaji i kultures se luftes, i kultures se burrave te forte, krenare e macho, i kultures se gruas se shtypur, i kultures se fese intolerante.

Le te flasim me faktet e SVP*:

Qe prej 1954 numri i te rinjve te gjykuar per akte dhune eshte dhjetefishuar. Kontributi kryesor ne kete mase dhune i referohet te rinjve ausländer (te huaj) apo ausländerve te atdhesuar.

Keta te rinj krijojne probleme te medha per Zvicren dhe institucionin e shkolles. Stacionet e trenave jane kthyer ne bastione te bandave te ausländerve te rinj te cilet prishin e ndotin mjedisin, bejne tregeti droge apo e konsumojne ate, ngacmojne apo kercenojne kalimtaret. Udhetimi pa bilet ne trena, tama dhe autobuze eshte kthyer ne nje te drejte. Perdorimi i thikave, i grushteve, garat e makinave jo vetem jane bere kercenyese per vendasit por po sherbejne edhe si nje model i keq per te rinjte zvicerane.

Numrin e madh te ausländerve (21%) nga kultura te huaja e ndjen shkolla. Trupa mesimore ndihet e pafuqishme. Numri i punonjesve sociale ne ndihme te tyre sa vjen e rritet, pa efekt. Shkolla jone nuk ka nevoje te beje programe te vecanta per cdo grup etnie apo besimtaresh. Ligjet e Zvicres jane te njejta per te gjithe. Edhe krimi me i vogel duhet te denohet. Toleranca zero. Dhuna ne oborret e shkolles te ndalohet me prezencen e policise. Te rinjte qe kapen ne akte dhune, duke perdorur apo tregetuar droge te gjykohen pa meshire. Te cohen ne institute riedukimi. Ata qe nuk permiresohen te largohen nga vendi se bashku me familjet e tyre.

Mekatet e shqiptareve

SVP foli me ze te larte ato qe, pakashume, fliteshin e diskutoheshin ne tryezat e shume familjeve zvicerane, ne tryezat e birres dhe kafes, pavaresisht nga parapelqimet politike te bashkebiseduesve. Eshte fakt qe shumica e emigranteve qe jetojne ne Zvicer jane njerez qe respektojne pergjegjesite dhe te drejtat qe ju kane rene per pjese. Eshte fakt qe shumica e emigranteve ne Zvicer jane njerez punetore, te ndershem qe, ashtu si edhe vendasit, jetojne e punojne duke respektuar veteveten dhe tjetrin. Por eshte fakt qe ne kete vend eshte edhe ai, emigranti tjeter. Emigranti i mekateve. Femija plangprishes. Delja e zeze. Dhe ky femije plangprishes, kjo dele e zeze ka nje emer te pervecem. Quhet jugo! Por me shpesh "shciptar"!

Termi "shciptar" eshte nje term i ri qe po qarkullon ne oborret e shkollave dhe shenon nje hap te ri: ate te specifikimit, te dhenies se nje pergjegjesie direkte nje grupi te caktuar brenda bashkesise heterogjene te jugove, emer i perdorur per te karakterizuar grupin e madh te te ardhurve nga republikat ish-jugosllave. Fillimisht, fjala Jugo krijonte ne mendjen e njerezve harten e gjithe ish-Jugosllavise, me pas vetem ate te Serbise dhe Malit te zi, pak me pas vetem ate te Kosoves. Ndersa tani, gjerat thuhen ne emer te pervecem.

Ardhja masive e shqiptareve nga trojet e Kosoves ne Zvicer, pasoje e gjenocidit serb dhe bombardimeve te Natos, shenon nje dukuri te re ne historine e emigracionit ne Zvicer. Deri ne kete moment te huajt kerkoheshin dhe seleksionoheshin nga Zvicra per te mbushur vendet e punes qe popullsia vendase nuk i mbushte dot. Ndersa Shqiptaret erdhen teksa perpiqeshin te shpetonin koken. Benin pjese tek i ashtuquajturi emigracion politik. Me perpara se shqiptaret, emigracionin politik ne Zvicer e kishin aplikuar kurdet dhe tamilet. Por asnjeri nga keto dy grupe nuk e pati dhe as e ka madhesine e grupit te shqiptareve: 150 mije.

Emigracioni politik i shqiptareve i viteve '90 eshte i lidhur me emigracionin ekonomik te viteve '70 - '80. Ne kete periudhe kohe, Zvicra, pas mbarimit te burimeve njerezore te ofruara deri atekohe nga Italia, Spanja dhe Portugalia, ju drejtuar Republikes se Titos. Te paret shqiptare dhe slave qe erdhen ne Zvicer ishin punetore te kualifikuar dhe, bilebile, me diploma universitare dhe quheshin sezoniere. Sepse punonin me sezone. Ishin pak a shume ne nje gjendje tranzite. Vetem me nje kembe. Vinin per te punuar por pa familje. Politikat zvicerane te asaj kohe e gjeten si shume luksoze politiken e ndarjes, sepse ishte nje politike qe nuk donte asnje lloj financimi, asnje lloj investimi, ishte nje politike qe donte ta kishte gjithmone te hapur opsionin per t'ua mbyllur deren kur keta te mos ju nevojiteshin me. Emigrantet sezoniere dhe familjet e tyre, megjithate, nuk duket t'i kete shqetesuar fakti qe jetonin te ndare per intervale te gjata kohore. Ndoshta, sepse tek ky lloj emigracioni kishin gjetur nje zgjidhje, te vetmen zgjidhje te mundshme. Ndersa ne Kosove sistemi shkollor dhe ai ekonomik u shkaterruan gjate viteve '80-'90, sezonieri u be i vetmi burim te hollash. Sezonieri ftoi vellain, vellai kunatin, e keshtu gati cdo familje dergoi dike per te fituar parane e per te financuar familjen e madhe te lene mbrapa pa pune e pa mundesi per t'u shkolluar.

Te paret qe erdhen ne Zvicer ne vitet '90 ishin familjaret e sezoniereve. Pastaj, kur situata eskaloi, erdhen te afermit e tyre, te afermit e te aferme dhe te afermit e ketyre te fundit. 150 mije.

Papritur e pakujtuar njerezit e ardhur ishin te pranishem kudo. Te rinj te veshur ndryshe, qe silleshin ndryshe, flisnin ndryshe, burra dhe gra me kode te tjera komunikimi. Familjet e medha u vendosen se bashku ne te njejtin lokalitet dhe vazhduan jeten e tyre normalisht si me pare. Komunikimi i bujtesit dhe mikepritesit, ne nivel personal, u mjaftua vetem me nje minimum formalitetesh. Ne nivel shoqeror, komunikimi nuk e tejkaloi formulen e bujtesit viktime dhe mikpritesit te detyruar t'i sherbente ose ta linte rehat viktimen. Bujtesit e perkufizuan veten si "Ne", ndersa mikpritesi u trajtua si "Ata", "I huaji". Mikepritesi leshonte buzeqeshje miresjelljeje dhe ja linte zgjidhjen kohes.

Problemi i pare qe pluskoi mbi uje ishte gjuha. Per bujtesit, ndoshta, ka qene e paqarte se cfare rrjedhje do t'ju merrte jeta: ne se do rrinin apo do shkonin. Ndersa lufta vazhdonte, dhe ata e ndiqnin ate nga ekranet e televizoreve dhe telefonat, femijet u futen ne shkolla dhe te rriturit duhet te fitonin buken e gojes. Rroga e sezonierit qe kaq mire i kishte ruajtur ata nga mizerja ekonomike ne atdhe, ketu, ne atdheun e ri ishte e pamjaftueshme.

Futja e femijeve ne shkolla solli konfrontimet e para. Bujtesi nuk paraqiti ndonje interes te madh per shkollen e femijes. Ne shkolle paraqitej vetem atehere kur ishte i detyruar. Jo rralle, alternativa e vetme ngelej vizita e shkolles mikepritese tek bujtesi. Ky mosinteresim per shkollen ishte i njejte edhe per gjuhen. Prinderit nuk e pane te arsyeshme te investonin ne gjuhen e tjetrit. Keshtu qe, papritur e pakujtuar, shkolla qe notonte ne ujera te qeta deri ne tash, filloi te ndeshej me nje grup te vecante nxenesish: nxenes qe as nuk e flisnin gjuhen, as e mesonin ate; te paafte per te ecur me ritmet e klases, por edhe pengese per ritmin e klases. Papritur e pakujtuar, shkolla filloi te kishte te bente me nje kategori prinderish qe nuk e flisnin gjuhen; nuk interesoheshin ta mesonin ate, nuk i nxisnin femijet te mesonin gjuhen; por as edhe lendet e e tjera, qe nuk kishte interes per shkollen; qe nuk donte te merrte pjese ne problemet e shkolles, nuk e djente veten pjese te zgjidhjes. I ngushelluar ne identitetin e viktimes, bujtesi e konsideroi jodashamirese perpjekjen e shkolles per ta bere pjese te saj. Shkolla u mundua ta zgjidhi vete problemin dhe financoi klasa te vecanta, ku keta femije dergoheshin pasmesimit te mesonin gjuhen, por edhe mesuese shtese qe i ndiqnin e i ndihmonin keta femije gjate ores se mesimit.

Papritur e pakujtuar, ne shkolla filloi te shfaqej nje fenomen i ri, i panjohur per shoqerine e qete Zvicerane. Fenomeni i dhunes. Ne nje fenomen te tille, rolin paresor e kishte, mbi te gjitha mentaliteti i sjelle me vete, se burri njihet nga fortesia. Bujtesit nuk ja pertonin te gjuanin e provokonin bashkemoshataret e tyre. Te cuditur e te konfuzuar me paaftesine e vendasve per te reaguar po me dhune, ky brez u mjaftua me shpjegimin qe tjetri ishte kot fare dhe e meritonte drurin. Ketu, ne jo pak raste, nje ndikim fatal pati edhe familja, e cila tregimet mbi dhunen i konsideroi si vertetim se femija i tij ishte per dicka, se femija i tij ishte i forte dhe jo qullac, se femija i tij ishte tjeter nga femija i mikepritesit. Jo ne pak raste, ishte familja qe femijes, si zgjidhje te problemeve, i ofronte dhunen.

Te huajt e rinj filluan te beheshin shpesh e me shpesh subjekt i diskutimit midis njerezve. Shumicen e kohes me ze te ulet dhe me nje ndjenje faji. Tek-tuk degjohej ndonje ze i larte, qe shuhej shpejt nga veshtrimet kritike si te vendasve ashtu edhe te te ardhurit. Por problemet ishin aty. Zgjidhjet akoma jo.

Ne nje atmosfere te tille, kur ke ndjesine se dicka po ndodh por nuk e perkufizon dot se cfare dhe se cfare mase ka, vjen iniciativa e disa NGO per te financuar ne ngritjen e nje rrjeti kontakti per Shqiptaret e Kosoves. Keto rrjete kontakti do t'u sherbenin kosovareve per t'u informuar per vendin e ri, per te kerkuar ndihme se si te orientoheshin ne vendin e ri; si te zgjidhnin problemet, si te kerkonin pune; te mesonin gjuhen e vendit te ri por edhe te tyren. Kostoja e ketij projekti disa dhjeteramijera franka, asgje per nje kanton te pasur si Zürich-u.

Ne nje demokraci popullore si zvicerania, cdo lloj financimi kalon perpara popullit dhe gjykohet prej tij. Gje qe do te thote: cdo lloj projekt shoqerohet me nje fushate reklamuese pro dhe kundra. Qe te huajt e rinj kishin nevoje per nje rrjet kontakti duhet t'u jete dukur organizatoreve si gjeja me e vetekuptueshme per t'u bere ne situaten e dhene. Nje nga ato gjerat e vetekuptueshme per te cilat, bile, nuk eshte nevoja te shpjegohesh. Nje nga ato gjerat e vetekuptueshme per te cilat nuk ka perse te investosh ne reklamim. Vetem se, atehere ndodhi cudia!

Boshllekun e reklames se NGO e mbushi reklama e kundershtarit me emrin SVP. Nje reklame e nje lloji te ri. E panjohur me pare. Nje reklame agresive. Nje reklame qe luante ne zonen gri. Nje reklame qe i kapi te papergatitur te gjitha NGO-t dhe partite e spektrit te mesem dhe te majte zvicerane. Reklama e SVP ishte ndertuar me nje koncept te njohur ne marketing: mesazhi i reklames duhet te dominoje, cdo gje tjeter eshte e parendesishme. Koncepti i mesazhit duhet te jete i tille qe te mos kaloje pa u vene re, t'u ngulet automatikisht njerezve ne koke, t'u ngulet e te mos t'u shqitet; te mos t'u shqitet ne menyre te tille, qe edhe nese njerezit nuk e kishin ndermend te mendonin per te; te mendonin per te keshtu sic te pelqen ty, tani do ta mendojne. Ne se nuk do ta mendojne tani, do ta mendojne kur te degjojne komshiun te ankohet per femijen e rrahur, do ta mendoje kur te degjoje gruan-mesuesen e frustruar nga i huaji, kur te degjoje per krimin e te huajit, kur te degjoje per gruan apo vajzen e keqtrajtuar te te huajit, kur te lexoje gazeten e mbushur me problemet e te huajit, kur te lexoje koston e rritur te asistences sociale. Dhe mesazhi dominues i reklames se SVP-se ishte i thjeshte, i qarte, i pakomplikuar ne permbajtje, i shkurter per t'u mbajtur mend, i paneglizhueshem sepse armiqesor: Shqiptaret e Kosoves - Jo! Rrjeti i kontaktit i palexueshem!

Fitorja e SVP-se, ashtu sic edhe fushata e saj, ishte nje shok. Reaksioni i menjehershem. E majta, kristianet, jeshilet, te gjitha NGO akuzuan SVP per mbjellje racizmi. Rekama "Kosovo-Albaner: Nein!" perfundoi ne dyert e gjyqeve. Ndersa i huaji u ndje dy here viktime: nje here viktime e serbit dhe nje here viktime e zviceraneve.

SVP ne reklamen e saj nuk diferenconte kriminelin, por nje grup te tere te huajsh, shqiptarin. Shqiptaret, nga ana e tyre, u perjashtuan nga financimi i rrjetit te tyre nga vota e shumices. Ndersa SVP me fushaten e saj e reduktoi gjithe grupin e shqiptareve ne figuren e nje njeriu te vetem, nje te huaji qe nuk duhet ta financojme se boll probleme na ka shkaktuar; shqiptari i reduktoi gjithe zviceranet ne figuren e nje individi teresisht armiqesor ndaj te huajve ne pergjithesi, dhe shqiptareve ne vecanti.

Te ndodhur para nje fakti te tille, e majta ndermori nje sere projektesh qe synonin te kompensonin per financimin e humbur te rrjetit te kontaktit, e te ndihmonin keshtu ne integrimin sa me shpejt te te huajve. Me te njejten energji, e djathta u perpoq te minimalizonte cdo lloj investimi ne projekte integrimi. E majta, investimin e perqendroi; si edhe me pare, ne kurse gjuhesh per rinjte, per grate; investime per ndihmese gjate mesimit. I huaji qeshte paksa, dhe nganjehere i ndiqte e nganjehere jo. SVP tregonte me gisht joefikasitetin e integrimit dhe investimin e hedhur kot. Populli filloi t'ia mohonte te huajit dhenien e pasaportes.

Problemet nuk u zbuten. Perkundrazi filluan te rriten. Numri i te papuneve filloi te shtohej. Nese ne fillim ne rradhen e asistences ishin prinderit dhe te rriturit qe sapo kishin ardhur nga Kosova, tani rradhes i ishin shtuar edhe ata te rinj qe po mbaronin shkollat me kualifikim shume te keq. Keta te rinj perfaqesonin ate brez te pafat qe ju bashkangjiten shkolles zvicerane ne me te rruges dhe integrimin ne shkolla e paten shume te veshtire. Shume familje filluan te jetonin me asistence. Me ndihmen sociale mund te jetohej mire dhe, bile, mund te investohej ne riparimin e shtepive apo ngritjen e nje te reje ne Kosove. Me ndihmen sociale mund te ndihmoheshin ekonomikisht edhe ata pjesetare te familjes qe kishin mbetur ne Kosove. Persa kohe burimi i ndihmes sociale rridhte, kjo kategori njerezish nuk gjente asnje lloj motivimi per te punuar (per tjetrin), e keshtu qe as perpiqeshin te gjenin pune e as te kualifikoheshin. Problem filloi te behej edhe ajo kategori njerezish qe kishin kuptuar se me pensionin e invalidit mund te jetonin me mire se duke punuar. Kjo lloj kategorie njerezish kishte zbuluar tregun e traumave te luftes. Mjeke zemermire qe jua besonin keto trauma e ua dokumentonin neper dokumenta mjekesore gjendeshin gjithmone. Por, problemi me i madh, ishin brezat e rinj. Te pamotivuar nga prinderit per te mesuar, te mbyllur ne klanin e tyre familjar, te mbyllur ne grupin e tyre etnik; te konfrontuar me bollekun dhe prosperitetin e moshatareve te tyre vendas; perballe nje armiqesie gjithnje e me te hapur; ky brez ju dorezua agresioneve. Grupe te rinjsh qe dalin neper stacione trenash e ngacmojne vendasit, qe rrahin moshataret e tyre e u vjedhin telefonat, ipodet dhe leket, u bene dhe jane deri me sot, tema e dites.

Jo vetem propaganda e SVP ndihmoi ne ngritjen e imazhit te te huajit si nje qenie e vetme qe krahet e gjata po i shtrinte kudo, duke bere krime; vjedhur, prishur qetesine. Edhe vete i huaji e ndihmoi kete imazh. Ne vend te dallonte kriminelin ne mesin e tij, ne vend te distancohej prej tij, ai u paraqit si perfaqesues i popullit te tij dhe cdo kritike e konsideroi nje atakim popullit te tij. Me nje qendrim te tille hermetik, i huaji e izoloi veten nga vendasi dhe u ndje perfundimisht nje viktime. Zerat kritike brenda grupit u demaskuan si armiq te popullit ose zgjodhen anonimitetin. Dhe keshtu vazhdon edhe sot.

Perkufizimi i te huajit

Ne se femija jone eshte plangprishes, cfare bejme me te? Tre alternativa. Perpiqemi te komunikojme, vazhdojme te komunikojme me shpresen se nje dite fjala jone do kete efekt sherues, ose koha do beje te veten. Nuk komunikojme dhe jetojme si dy jete paralele nen te njejten cati, duke vuajtur moskomunikimin. E nxjerrim perjashta me shpresen se nxjerrrim jashte problemin dhe vuajme aktin brenda nesh, duke krijuar keshtu nje problem te ri, te heshtur, qe na helmon shpirtin e dikur, ndoshta, na ben te fillojme te pyesim integritetin tone moral. Ky eshte femija jone; e kemi mbajtur ne bark, e kemi rritur me qumeshtin e gjirit, i kemi ndejtur tek koka kur ishte me temperature e dhimbje; kemi jetuar me te dhe problemet e tij cdo minute te jetes sone. Eshte femija jone. Dashuria per te me e madhe se sa dashuria per egon tone. Njehere ne jeten tende - pergjithmone aty; nuk e kthejme dot mbrapsht. I huaji nuk eshte femija jone, edhe pse jeton nen nje cati me ne.

I huaji nuk eshte as femije i adoptuar. Femijen e adoptuar e deshem ne, e kerkuam; e zgjodhem per t'i bere te gjitha sherbimet qe i kishim menduar per femijen imagjinar te barkut tone. Njehere ne jeten tone - pergjithmone aty. Nuk e kthen dot mbrapsht. I huaji nuk eshte femija jone i adoptuar.

Stefan, nje i ri i emancipuar zviceran dhe mik i imi, e perkufizon te huajin si nje mysafir, qe te vjen ne shtepi dhe sillet si mysafir: te respekton ty si mikprites, rregullat e tua, traditen tende, kulturen tende. Edhe une, - thote Stefan, - kur shkoj diku tjeter ju pershtatem rregullave te vendit mik. Kjo eshte rruga! Ai nuk eshte i vetmi qe mendon keshtu.

Ne syte e mi, nje mysafir nenkupton nje gjendje te perkoheshme, tranzicioni. Nje mysafir vjen dhe iken - prandaj eshte mysafir. Nje i huaj vjen jo per te ikur prape, por per ta bere vendin e ri vendin e tij. I huaji vjen ne shtepine e re per ta bere ate shtepine e tij dhe te femijeve te tij. I huaji eshte nje njeri me shume qe i bashkangjitet popullsise vendase per te ecur me te me tutje e per te permbushur funksionin qe ky brez ka per te permbushur. I huaji, se bashku me vendasin, ndertojne trashegimine per brezin qe vjen.

I huaji nuk eshte mysafir - ndoshta ishte i tille ne fillimet e veta kur akoma nuk e kishte te qarte fillin e jetes se tij. Por ai e humbet kete status ne momentin qe ai vendos te rrije ne vendin e ri. Konsiderimi i te huajit gjithmone si mysafir, edhe kur ky ka dekada qe jeton ne vendi ne ri, eshte nje akt distancimi; nje perpjekje per ta lene ate jashte jetes tende, margjinalizuar ate. Eshte nje perpjekje per te mos i ndare te gjitha hapesirat e shtepise tende me te, ato me te mirat te takojne ty; nje perpjekje per t'ia refuzuar trashegimine. Eshte nje akt percaktimi hierarkish, pushtetesh. Nje akt pabarazie. Kjo nuk eshte rruga!

Identifikimi me grupin eshte gjithmone nje akt distancimi. Edhe per te huajin. Ne se ky kerkon qe tjetri ta shohi si nje grup etnik ai ka kerkuar te mos jete pjese e tjetrit. Ai ka kerkuar te jete ndryshe. Ka kerkuar te jete mysafir dhe ta trajtojne si te tille. I pabarabarte. Me i mire se tjetri. Kjo nuk eshte rruga!

Eshte pikerisht pozicioni permanent si mysafir i te huajit shpjegimi i shume veprimeve apo mosveprimeve politike.

Partite e majta zvicerane, pervecse nje interesimi siperfaqesor, nuk i kane futur te huajt dhe interesat e tyre asnjehere ne programet e tyre. Socialdemokratet gjenden sot ne ate faze ku ata, praktikisht, kane humbur bazen e tyre historike: punetorin. Zhvillimet e reja, sidomos emigracioni masiv i viteve te fundit, ka zevendesuar punetorin zviceran me ate te huaj. Bazen e socialdemokrateve sot e perbejne kryesisht mesuesit, edukatoret, punonjesit sociale, dhe jane interesat e ketij segmenti te shoqerise qe percaktojne edhe programin e partise: edukimi dhe punesimi i te rinjve. Baza e kesaj partie eshte ajo qe ka konfrontimin me te madh me delet e zeza. Ne menyre fare irracionale, edhe pse problemet e konfrontimit te medha, ky segment i shoqerise zgjodhi gelltitjen e problemeve, peshperitjen e tyre me ze te ulet ne vend qe t'i tregonte ato me gisht, t'i diskutonte me ze te larte e t'i zgjidhte ato. Vetedija historike si parti qe mbron te dobetin, frika e te perkufizuarit si political incorrect, plogeshtia qe shoqeron mireqenien, perqendrimi ne vetevete, paaftesia per te pare jashte ideologjise, paaftesia per t'u konfrontuar me probleme e zgjidhur ato, jane vetem disa shkaqe qe shpjegojne irracionalitetin.

Partite e djathta, tek mysafiri dhe heshtja e te majteve, gjeten minieren e arit. Sidomos SVP, dikur parti e fermereve. Epiqendra e levizjes ishte ne degen e Zurich -ut ku u takuan ne vendin e dukur dhe ne kohen e duhur dy figura politike: Christoph Blocher dhe Christoph Mörgeli. I pari, manjat industrialist, nje nga njerezit me te pasur te Zvicres, zoteruesi i firmes kimike EMS. I dyti, historian dhe dozent ne Universitetin e Zürich-ut. Ajo qe i bashkoi te dy ne nje kokteil eksploziv duhet te kene qene ambicionet dhe plogeshtia e skenes politike zvicerane. Dhe nje nuhatje shume e mire. Sepse te dy kishin nuhatur ate dickane akoma te padukshme, qe po nxehej ne heshtje, por nuk kishte filluar akoma te ziente: armiqesine ne rritje midis vendasit dhe te huajit. Kishin nuhatur biznesin fitimprures me delen e zeze. Kosovo-Albaner: Nein! ishte testi per te provuar strategjine. Dhe nuk u zhgenjyen. Brenda nje 10 vjecari, SVP arriti te shnderrohet ne nje nga partite me te medha, te rrembeje ne bazen e vet jo vetem fermerin por edhe vendasin e frikesuar. Brenda nje 10 vjecari SVP arriti te fuse Blocher-in (Christoph) ne qeveri, duke e rritur numrin e saj te perfaqesimit ne qeveri ne 2**. Brenda nje 10 vjecari SVP ka sjell nje turmoil ne skenen politike zvicerane te hutuar dhe po nxjerr jashte qeverise parti tradicionale. Po i jep qeverise nje kthese nga e djathta. Delja e zeze ishte per SVP alibija per nje diskretitim te plote te se majtes: sulmi ndaj institucionit social, institucionit te invalidit, rritje e prezences se policise, ashpersim ligjesh, zvogelim i metejshem i shtetit.

Mysafiri eshte mysafir, dhe ne rast se ai nuk di te sillet e ka vendin jashte shtepise sime! - kjo eshte menyra se si SVP-ja e interpreton fushaten e saj te deles se zeze. Edhe pse provokuese grafikisht, mesazhi tingellon llogjik. Te huajt kriminele Zvicra eshte perpjekur edhe me pare t'i nxjerre perjashta, sidomos ata qe nuk kishin arritur te merrnin leje te perhershme qendrimi. Vetem se, ne fushtaten e tyre te deles se zeze SVP shkon nje hap me tutje, gje qe grafika nuk e tregon: kerkon te nxjerre perjashta cdo te huaj kriminel apo te pandreqshem, por edhe familjen e tij; sepse familja eshte pergjegjese per edukimin e keq te kriminelit. Kerkon te nxjerre perjashta te huajin dhe familjen e tij edhe kur keta kane fituar lejen e qendrimit. Edhe kur keta kane marre pasaporten Zvicerane.

Po perpiqem te imagjinoj familje te tilla. Le te marrim familjen e Besimit. Kjo eshte nja familje tipike, e gjen me shumice. Besimi eshte 17 vjec, shume keq ne shkolle; kohen e lire e kalon me grupin e tij, si moshatare nga Kosova apo Ballkani; here tek parku, here tek kisha, e here tek stacioni i trenit. Ca nen efektin e hormoneve te pubertetit, ca nen efektin e frustracionit (pa shkolle, pa te ardhme, pa enderra, pa identitet); ca nen efektin e pijes, ca nen efektin e dinamikes se grupit; Besimi qe ne shtepi sillet mire e me respekt, vjedh e rreh 15 vjecaret zvicerane, nganjehere edhe burra qe kalojne per hall ne ate ore te dites ne ate vend ku gjendet edhe Besimi me banden e vet; demton makina e mbase, vjedh edhe shtepi. Besimi ka ne shtepi nenen qe nuk punon e qe nuk ja ka ndjere njeri zerin, babain, burre i ndershem, qe rropatet tere diten per te siguruar nje minimum ekzistence; dy motra, njeren 14 e tjetren 10 vjecare, te dyja shembullore e me nota shume te mira ne mesime. Familja jeton prej 10 vjetesh ne Zvicer, prinderit sapo kane marre me ne fund lejen e qendrimit. Ne nje nga aventurat e tij te shumta Besimin e kap policia. Kjo nuk eshte hera e pare. Ne se ligji i SVP do te pranohet, ky moment do te duhet te perkthehet si momenti kur familja e Besimit: nene, baba, dy motrat dhe Besimi vete duhet te largohen nga Zvicra; sepse kane deshtuar ne edukimin e femijes se tyre, sepse kane deshtuar te jene mysafire te mire.

Delja e zeze brenda nesh

Zgjidhja e SVP irriton. Sepse te kujton deportimet e armikut te klases dhe familjes se tij ne sistemet totalitare. Te irriton sepse fajin dhe denimin e shperndan edhe tek individe qe nuk kane bere krime, qe jane mysafire te mire, qe perpiqen te jene mysafire te mire.

Zgjidhja e SVP te ben te shtrosh pyetje. Ne fillim, delja e zeze ishte i huaji - kriminel. SVP kerkon qe statusin e deles se zeze t'ja japi gjithe familjes ku eshte ngjizur ky individ. Po neser? Kush do jete neser delja e zeze? Grupi etnik, kultura ku kjo familje ka rrenjet e veta? Cfare krimesh do te katalogohen si te mjaftueshme per te percaktuar te huajin si dele te zeze? Ku do ja veme kufirin tolerances tone? Po frikes?

Une nuk kam zgjidhje te karakterit teknik per te ofruar. Por une mendoj, se zgjidhja eshte tek koncepti "Bashkeudhetar". Ne momentin qe i huaji ka zgjedhur ta beje vendin e ri vendin e tij, ai ka vendosur te behet bashkeudhetar me mikepritesin. qe i huaji ka zgjedhur ta beje vendin e ri vendin e tij, ai ka vendosur te behet bashkeudhetar me mikepritesin. Ne momentin qe mikepritesi ka vendosur ta pranoje mysafirin te rrije e jetoje ne shtepine e tij, ai ka pranur te behet bashkeudhetar me te. Koncepti "Bashkeudhetar" eshte nje koncept qe shuan cdo lloj hierarkie. Eshte nje koncept qe i ndan te drejtat dhe pergjegjesite njesoj per te gjithe. Eshte nje koncept qe nuk te lejon te fshihesh pas kartes se mysafirit e ta perdoresh ate per t'ju shmangur pergjegjesive e kerkuar vetem te drejta. Eshte nje koncept qe nuk te lejon te kapesh pas kartes se mikepritesit e t'ua mohosh pergjegjesite dhe te drejtat mysafirit. Bashkeudhetar eshte nje koncept qe kerkon qe sistemi i ligjeve te veproje njelloj si mbi mysafirin ashtu edhe pritesin. Eshte nje koncept qe do te kerkonte nje rishikim te politikave meshiruese ekzistuese te integrimit te huajve, do te kerkonte nje strategji te re, ku te perkufizohen mjaft mire e qarte te drejtat dhe pergjegjesite. Konsekuencat! Jo dhjete vjet me pas. Por qe ne fillim.

Nje koncept si bashkeudhetar do te ndihmonte secilin prej nesh, te huaj apo vendas. Do te na ndihmonte te mbanim nen kontrol delen e zeze ne kokat tona: friken. Kete frike te perjetshme nga tjetri. Kete frike qe na mban te burgosur te paragjykimeve, te paranojes. Kete frike qe koha nuk e sheron. Koha, ndoshta e zbut nje problem ne brezin tjeter, ndoshta e sheron nje brez me pas. Por delja e zeze ne kokat tona eshte gjithmone brenda nesh. E zhytur diku brenda, duke pritur, duke mbllacitur dyshimet, deri tek migrimi masiv i grupit tjeter te te huajve. Dhe atehere! Cdo gje fillon nga e para.

***************************************************************************
* Adaptuar nga konferencat per shtyp e SVP, 2006 - 2007
** Qeveria zvicerane eshte e perbere nga 7 qeveritare, perfaqesues te 4 partive me te medha. Sipas formules magjike: partite me te medha kane 2 perfaqesues, me te voglat vetem 1.

Delja e zeze mes nesh (10)

Delja e zeze brenda nesh

Zgjidhja e SVP irriton. Sepse te kujton deportimet e armikut te klases dhe familjes se tij ne sistemet totalitare. Te irriton sepse fajin dhe denimin e shperndan edhe tek individe qe nuk kane bere krime, qe jane mysafire te mire, qe perpiqen te jene mysafire te mire.
Zgjidhja e SVP te ben te shtrosh pyetje. Ne fillim, delja e zeze ishte i huaji - kriminel. SVP kerkon qe statusin e deles se zeze t'ja japi gjithe familjes ku eshte ngjizur ky individ. Po neser? Kush do jete neser delja e zeze? Grupi etnik, kultura ku kjo familje ka rrenjet e veta? Cfare krimesh do te katalogohen si te mjaftueshme per te percaktuar te huajin si dele te zeze? Ku do ja veme kufirin tolerances tone? Po frikes?

Une nuk kam zgjidhje te karakterit teknik per te ofruar. Por une mendoj, se zgjidhja eshte tek koncepti "Bashkeudhetar". Ne momentin qe i huaji ka zgjedhur ta beje vendin e ri vendin e tij, ai ka vendosur te behet bashkeudhetar me mikepritesin. qe i huaji ka zgjedhur ta beje vendin e ri vendin e tij, ai ka vendosur te behet bashkeudhetar me mikepritesin. Ne momentin qe mikepritesi ka vendosur ta pranoje mysafirin te rrije e jetoje ne shtepine e tij, ai ka pranur te behet bashkeudhetar me te. Koncepti "Bashkeudhetar" eshte nje koncept qe shuan cdo lloj hierarkie. Eshte nje koncept qe i ndan te drejtat dhe pergjegjesite njesoj per te gjithe. Eshte nje koncept qe nuk te lejon te fshihesh pas kartes se mysafirit e ta perdoresh ate per t'ju shmangur pergjegjesive e kerkuar vetem te drejta. Eshte nje koncept qe nuk te lejon te kapesh pas kartes se mikepritesit e t'ua mohosh pergjegjesite dhe te drejtat mysafirit. Bashkeudhetar eshte nje koncept qe kerkon qe sistemi i ligjeve te veproje njelloj si mbi mysafirin ashtu edhe pritesin. Eshte nje koncept qe do te kerkonte nje rishikim te politikave meshiruese ekzistuese te integrimit te huajve, do te kerkonte nje strategji te re, ku te perkufizohen mjaft mire e qarte te drejtat dhe pergjegjesite. Konsekuencat! Jo dhjete vjet me pas. Por qe ne fillim.

Nje koncept si bashkeudhetar do te ndihmonte secilin prej nesh, te huaj apo vendas. Do te na ndihmonte te mbanim nen kontrol delen e zeze ne kokat tona: friken. Kete frike te perjetshme nga tjetri. Kete frike qe na mban te burgosur te paragjykimeve, te paranojes. Kete frike qe koha nuk e sheron. Koha, ndoshta e zbut nje problem ne brezin tjeter, ndoshta e sheron nje brez me pas. Por delja e zeze ne kokat tona eshte gjithmone brenda nesh. E zhytur diku brenda, duke pritur, duke mbllacitur dyshimet, deri tek migrimi masiv i grupit tjeter te te huajve. Dhe atehere! Cdo gje fillon nga e para.

Delja e zeze mes nesh (9)

Eshte pikerisht pozicioni permanent si mysafir i te huajit shpjegimi i shume veprimeve apo mosveprimeve politike.

Partite e majta zvicerane, pervecse nje interesimi siperfaqesor, nuk i kane futur te huajt dhe interesat e tyre asnjehere ne programet e tyre. Socialdemokratet gjenden sot ne ate faze ku ata, praktikisht, kane humbur bazen e tyre historike: punetorin. Zhvillimet e reja, sidomos emigracioni masiv i viteve te fundit, ka zevendesuar punetorin zviceran me ate te huaj. Bazen e socialdemokrateve sot e perbejne kryesisht mesuesit, edukatoret, punonjesit sociale, dhe jane interesat e ketij segmenti te shoqerise qe percaktojne edhe programin e partise: edukimi dhe punesimi i te rinjve. Baza e kesaj partie eshte ajo qe ka konfrontimin me te madh me delet e zeza. Ne menyre fare irracionale, edhe pse problemet e konfrontimit te medha, ky segment i shoqerise zgjodhi gelltitjen e problemeve, peshperitjen e tyre me ze te ulet ne vend qe t'i tregonte ato me gisht, t'i diskutonte me ze te larte e t'i zgjidhte ato. Vetedija historike si parti qe mbron te dobetin, frika e te perkufizuarit si political incorrect, plogeshtia qe shoqeron mireqenien, perqendrimi ne vetevete, paaftesia per te pare jashte ideologjise, paaftesia per t'u konfrontuar me probleme e zgjidhur ato, jane vetem disa shkaqe qe shpjegojne irracionalitetin.

Partite e djathta, tek mysafiri dhe heshtja e te majteve, gjeten minieren e arit. Sidomos SVP, dikur parti e fermereve. Epiqendra e levizjes ishte ne degen e Zurich -ut ku u takuan ne vendin e dukur dhe ne kohen e duhur dy figura politike: Christoph Blocher dhe Christoph Mörgeli. I pari, manjat industrialist, nje nga njerezit me te pasur te Zvicres, zoteruesi i firmes kimike EMS. I dyti, historian dhe dozent ne Universitetin e Zürich-ut. Ajo qe i bashkoi te dy ne nje kokteil eksploziv duhet te kene qene ambicionet dhe plogeshtia e skenes politike zvicerane. Dhe nje nuhatje shume e mire. Sepse te dy kishin nuhatur ate dickane akoma te padukshme, qe po nxehej ne heshtje, por nuk kishte filluar akoma te ziente: armiqesine ne rritje midis vendasit dhe te huajit. Kishin nuhatur biznesin fitimprures me delen e zeze. Kosovo-Albaner: Nein! ishte testi per te provuar strategjine. Dhe nuk u zhgenjyen. Brenda nje 10 vjecari, SVP arriti te shnderrohet ne nje nga partite me te medha, te rrembeje ne bazen e vet jo vetem fermerin por edhe vendasin e frikesuar. Brenda nje 10 vjecari SVP arriti te fuse Blocher-in (Christoph) ne qeveri, duke e rritur numrin e saj te perfaqesimit ne qeveri ne 2*. Brenda nje 10 vjecari SVP ka sjell nje turmoil ne skenen politike zvicerane te hutuar dhe po nxjerr jashte qeverise parti tradicionale. Po i jep qeverise nje kthese nga e djathta. Delja e zeze ishte per SVP alibija per nje diskretitim te plote te se majtes: sulmi ndaj institucionit social, institucionit te invalidit, rritje e prezences se policise, ashpersim ligjesh, zvogelim i metejshem i shtetit.

Mysafiri eshte mysafir, dhe ne rast se ai nuk di te sillet e ka vendin jashte shtepise sime! - kjo eshte menyra se si SVP-ja e interpreton fushaten e saj te deles se zeze. Edhe pse provokuese grafikisht, mesazhi tingellon llogjik. Te huajt kriminele Zvicra eshte perpjekur edhe me pare t'i nxjerre perjashta, sidomos ata qe nuk kishin arritur te merrnin leje te perhershme qendrimi. Vetem se, ne fushtaten e tyre te deles se zeze SVP shkon nje hap me tutje, gje qe grafika nuk e tregon: kerkon te nxjerre perjashta cdo te huaj kriminel apo te pandreqshem, por edhe familjen e tij; sepse familja eshte pergjegjese per edukimin e keq te kriminelit. Kerkon te nxjerre perjashta te huajin dhe familjen e tij edhe kur keta kane fituar lejen e qendrimit. Edhe kur keta kane marre pasaporten Zvicerane.

Po perpiqem te imagjinoj familje te tilla. Le te marrim familjen e Besimit. Kjo eshte nja familje tipike, e gjen me shumice. Besimi eshte 17 vjec, shume keq ne shkolle, kohen e lire e kalon me grupin e tij, si moshatare nga Kosova apo Ballkani; here tek parku, here tek kisha, e here tek stacioni i trenit. Ca nen efektin e hormoneve te pubertetit, ca nen efektin e frustracionit (pa shkolle, pa te ardhme, pa enderra, pa identitet), ca nen efektin e pijes, ca nen efektin e dinamikes se grupit; Besimi qe ne shtepi sillet mire e me respekt, vjedh e rreh 15 vjecaret zvicerane, nganjehere edhe burra qe kalojne per hall ne ate ore te dites ne ate vend ku gjendet edhe Besimi me banden e vet; demton makina e mbase, vjedh edhe shtepi. Besimi ka ne shtepi nenen qe nuk punon e qe nuk ja ka ndjere njeri zerin, babain, burre i ndershem, qe rropatet tere diten per te siguruar nje minimum ekzistence; dy motra, njeren 14 e tjetren 10 vjecare, te dyja shembullore e me nota shume te mira ne mesime. Familja jeton prej 10 vjetesh ne Zvicer, prinderit sapo kane marre me ne fund lejen e qendrimit. Ne nje nga aventurat e tij te shumta Besimin e kap policia. Kjo nuk eshte hera e pare. Ne se ligji i SVP do te pranohet, ky moment do te duhet te perkthehet si momenti kur familja e Besimit: nene, baba, dy motrat dhe Besimi vete duhet te largohen nga Zvicra; sepse kane deshtuar ne edukimin e femijes se tyre, sepse kane deshtuar te jene mysafire te mire.

*Qeveria zvicerane eshte e perbere nga 7 qeveritare, perfaqesues te 4 partive me te medha. Sipas formules magjike: partite me te medha kane 2 perfaqesues, me te voglat vetem 1.

Delja e zeze mes nesh (8)

Delja e zeze - femija plangprishes.

Ne se femija jone eshte plangprishes, cfare bejme me te? Tre alternativa. Perpiqemi te komunikojme, vazhdojme te komunikojme me shpresen se nje dite fjala jone do kete efekt sherues, ose koha do beje te veten. Nuk komunikojme dhe jetojme si dy jete paralele nen te njejten cati, duke vuajtur moskomunikimin. E nxjerrim perjashta me shpresen se nxjerrrim jashte problemin dhe vuajme aktin brenda nesh, duke krijuar keshtu nje problem te ri, te heshtur, qe na helmon shpirtin e dikur, ndoshta, na ben te fillojme te pyesim integritetin tone moral. Ky eshte femija jone; e kemi mbajtur ne bark, e kemi rritur me qumeshtin e gjirit, i kemi ndejtur tek koka kur ishte me temperature e dhimbje; kemi jetuar me te dhe problemet e tij cdo minute te jetes sone. Eshte femija jone. Dashuria per te me e madhe se sa dashuria per egon tone. Njehere ne jeten tende - pergjithmone aty; nuk e kthejme dot mbrapsht.

I huaji nuk eshte femija jone, edhe pse jeton nen nje cati me ne.

I huaji nuk eshte as femije i adoptuar. Femijen e adoptuar e deshem ne, e kerkuam; e zgjodhem per t'i bere te gjitha sherbimet qe i kishim menduar per femijen imagjinar te barkut tone. Njehere ne jeten tone - pergjithmone aty. Nuk e kthen dot mbrapsht.

I huaji nuk eshte femija jone i adoptuar.

Stefan, nje i ri i emancipuar zviceran dhe mik i imi, e perkufizon te huajin si nje mysafir, qe te vjen ne shtepi dhe sillet si mysafir: te respekton ty si mikprites, rregullat e tua, traditen tende, kulturen tende. Edhe une, - thote Stefan, - kur shkoj diku tjeter ju pershtatem rregullave te vendit mik. Kjo eshte rruga!

Ai nuk eshte i vetmi qe mendon keshtu.

Ne syte e mi, nje mysafir nenkupton nje gjendje te perkoheshme, tranzicioni. Nje mysafir vjen dhe iken - prandaj eshte mysafir. Nje i huaj vjen jo per te ikur prape, por per ta bere vendin e ri vendin e tij. I huaji vjen ne shtepine e re per ta bere ate shtepine e tij dhe te femijeve te tij. I huaji eshte nje njeri me shume qe i bashkangjitet popullsise vendase per te ecur me te me tutje e per te permbushur funksionin qe ky brez ka per te permbushur. I huaji, se bashku me vendasin, ndertojne trashegimine per brezin qe vjen.

I huaji nuk eshte mysafir - ndoshta ishte i tille ne fillimet e veta kur akoma nuk e kishte te qarte fillin e jetes se tij. Por ai e humbet kete status ne momentin qe ai vendos te rrije ne vendin e ri. Konsiderimi i te huajit gjithmone si mysafir, edhe kur ky ka dekada qe jeton ne vendi ne ri, eshte nje akt distancimi; nje perpjekje per ta lene ate jashte jetes tende, margjinalizuar ate. Eshte nje perpjekje per te mos i ndare te gjitha hapesirat e shtepise tende me te, ato me te mirat te takojne ty; nje perpjekje per t'ia refuzuar trashegimine. Eshte nje akt percaktimi hierarkish, pushtetesh. Nje akt pabarazie.

Kjo nuk eshte rruga!

Identifikimi me grupin eshte gjithmone nje akt distancimi. Edhe per te huajin. Ne se ky kerkon qe tjetri ta shohi si nje grup etnik ai ka kerkuar te mos jete pjese e tjetrit. Ai ka kerkuar te jete ndryshe. Ka kerkuar te jete mysafir dhe ta trajtojne si te tille. I pabarabarte. Me i mire se tjetri.

Kjo nuk eshte rruga!

Delja e zeze mes nesh (7)

Fitorja e SVP-se, ashtu sic edhe fushata e saj, ishte nje shok. Reaksioni i menjehershem. E majta, kristianet, jeshilet, te gjitha NGO akuzuan SVP per mbjellje racizmi. Rekama "Kosovo-Albaner: Nein!" perfundoi ne dyert e gjyqeve. Ndersa i huaji u ndje dy here viktime: nje here viktime e serbit dhe nje here viktime e zviceraneve.

SVP ne reklamen e saj nuk diferenconte kriminelin, por nje grup te tere te huajsh, shqiptarin. Shqiptaret, nga ana e tyre, u perjashtuan nga financimi i rrjetit te tyre nga vota e shumices. Ndersa SVP me fushaten e saj e reduktoi gjithe grupin e shqiptareve ne figuren e nje njeriu te vetem, nje te huaji qe nuk duhet ta financojme se boll probleme na ka shkaktuar; shqiptari i reduktoi gjithe zviceranet ne figuren e nje individi teresisht armiqesor ndaj te huajve ne pergjithesi, dhe shqiptareve ne vecanti.

Te ndodhur para nje fakti te tille, e majta ndermori nje sere projektesh qe synonin te kompensonin per financimin e humbur te rrjetit te kontaktit, e te ndihmonin keshtu ne integrimin sa me shpejt te te huajve. Me te njejten energji, e djathta u perpoq te minimalizonte cdo lloj investimi ne projekte integrimi. E majta, investimin e perqendroi; si edhe me pare, ne kurse gjuhesh per rinjte, per grate; investime per ndihmese gjate mesimit. I huaji qeshte paksa, dhe nganjehere i ndiqte e nganjehere jo. SVP tregonte me gisht joefikasitetin e integrimit dhe investimin e hedhur kot. Populli filloi t'ia mohonte te huajit dhenien e pasaportes.

Problemet nuk u zbuten. Perkundrazi filluan te rriten. Numri i te papuneve filloi te shtohej. Nese ne fillim ne rradhen e asistences ishin prinderit dhe te rriturit qe sapo kishin ardhur nga Kosova, tani rradhes i ishin shtuar edhe ata te rinj qe po mbaronin shkollat me kualifikim shume te keq. Keta te rinj perfaqesonin ate brez te pafat qe ju bashkangjiten shkolles zvicerane ne me te rruges dhe integrimin ne shkolla e paten shume te veshtire. Shume familje filluan te jetonin me asistence. Me ndihmen sociale mund te jetohej mire dhe, bile, mund te investohej ne riparimin e shtepive apo ngritjen e nje te reje ne Kosove. Me ndihmen sociale mund te ndihmoheshin ekonomikisht edhe ata pjesetare te familjes qe kishin mbetur ne Kosove. Persa kohe burimi i ndihmes sociale rridhte, kjo kategori njerezish nuk gjente asnje lloj motivimi per te punuar (per tjetrin), e keshtu qe as perpiqeshin te gjenin pune e as te kualifikoheshin. Problem filloi te behej edhe ajo kategori njerezish qe kishin kuptuar se me pensionin e invalidit mund te jetonin me mire se duke punuar. Kjo lloj kategorie njerezish kishte zbuluar tregun e traumave te luftes. Mjeke zemermire qe jua besonin keto trauma e ua dokumentonin neper dokumenta mjekesore gjendeshin gjithmone. Por, problemi me i madh, ishin brezat e rinj. Te pamotivuar nga prinderit per te mesuar, te mbyllur ne klanin e tyre familjar, te mbyllur ne grupin e tyre etnik; te konfrontuar me bollekun dhe prosperitetin e moshatareve te tyre vendas; perballe nje armiqesie gjithnje e me te hapur; ky brez ju dorezua agresioneve. Grupe te rinjsh qe dalin neper stacione trenash e ngacmojne vendasit, qe rrahin moshataret e tyre e u vjedhin telefonat, ipodet dhe leket, u bene dhe jane deri me sot, tema e dites.

Jo vetem propaganda e SVP ndihmoi ne ngritjen e imazhit te te huajit si nje qenie e vetme qe krahet e gjata po i shtrinte kudo, duke bere krime; vjedhur, prishur qetesine. Edhe vete i huaji e ndihmoi kete imazh. Ne vend te dallonte kriminelin ne mesin e tij, ne vend te distancohej prej tij, ai u paraqit si perfaqesues i popullit te tij dhe cdo kritike e konsideroi nje atakim popullit te tij. Me nje qendrim te tille hermetik, i huaji e izoloi veten nga vendasi dhe u ndje perfundimisht nje viktime. Zerat kritike brenda grupit u demaskuan si armiq te popullit ose zgjodhen anonimitetin.

Dhe keshtu vazhdon edhe sot.

Delja e zeze midis nesh (6)

Te huajt e rinj filluan te beheshin shpesh e me shpesh subjekt i diskutimit midis njerezve. Shumicen e kohes me ze te ulet dhe me nje ndjenje faji. Tek-tuk degjohej ndonje ze i larte, qe shuhej shpejt nga veshtrimet kritike si te vendasve ashtu edhe te te ardhurit. Por problemet ishin aty. Zgjidhjet akoma jo.


Ne nje atmosfere te tille, kur ke ndjesine se dicka po ndodh por nuk e perkufizon dot se cfare dhe se cfare permase ka, vjen iniciativa e disa NGO-ve per te financuar ngritjen e nje rrjeti kontakti per Shqiptaret e Kosoves. Ky rrjet kontakti do t'u sherbente kosovareve per t'u informuar per vendin e ri, per te kerkuar ndihme se si te orientoheshin ne vendin e ri; si te zgjidhnin problemet, si te kerkonin pune; te mesonin gjuhen e vendit te ri por edhe te tyren. Kostoja e ketij projekti: disa dhjeteramijera franka; asgje per nje kanton te pasur si Zürich-u.

Ne nje demokraci popullore si zvicerania, cdo lloj financimi kalon perpara popullit dhe gjykohet prej tij. Gje qe do te thote: cdo lloj projekt shoqerohet me nje fushate reklamuese pro dhe kundra. Qe te huajt e rinj kishin nevoje per nje rrjet kontakti, duhet t'u jete dukur organizatoreve si gjeja me e vetekuptueshme per t'u bere ne situaten e dhene. Nje nga ato gjerat e vetekuptueshme per te cilat, bile, nuk eshte nevoja te shpjegohesh. Nje nga ato gjerat e vetekuptueshme per te cilat nuk ka perse te investosh ne reklamim. Vetem se, atehere ndodhi cudia!

Boshllekun e reklames se NGO-ve e mbushi reklama e kundershtarit me emrin SVP. Nje reklame e nje lloji te ri. E panjohur me pare ne skenen politike. Nje reklame agresive. Nje reklame qe luante ne zonen gri. Nje reklame qe i kapi te papergatitur te gjitha NGO-t dhe, bashke me to, edhe partite e spektrit te mesem dhe te majte zvicerane. Reklama e SVP ishte ndertuar me nje koncept te njohur ne marketing: Duhet te dominoje mesazhi i reklames, cdo gje tjeter eshte e parendesishme. Vete mesazhi duhet te jete i tille, qe te mos kaloje pa u vene re; t'u ngulet automatikisht njerezve ne koke, t'u ngulet e te mos t'u shqitet; te mos t'u shqitet ne menyre te tille, qe edhe nese njerezit nuk e kishin ndermend te mendonin per te, te mendonin per te keshtu sic te pelqen ty; tani ata do ta mendojne. Ne se nuk do ta mendojne tani, do ta mendojne kur te degjojne komshiun te ankohet per femijen e rrahur, do ta mendojne kur te degjoje gruan-mesuesen e frustruar nga i huaji, kur te degjoje per krimin e te huajit, kur te degjoje per gruan apo vajzen e keqtrajtuar te te huajit, kur te lexoje gazeten e mbushur me problemet e te huajit, kur te lexoje koston e rritur te asistences sociale.

Dhe mesazhi dominues i reklames se SVP-se ishte i thjeshte, i qarte, i pakomplikuar ne permbajtje, i shkurter per t'u mbajtur mend, i paneglizhueshem sepse armiqesor: Shqiptaret e Kosoves - Jo! Rrjeti i kontaktit, qellimi i fushates, i palexueshem ne se nuk ishe nje meter larg nga reklama.

Fushaten e fitoi SVP. Pandora's box ishte hapur.

Duke shfletuar kalendarin (revista "Pionieri", 1983)

1 Shtatori - dita e pare e shkolles. 1 shtatori tek ne eshte festa e bukur e te gjithe femijeve, fatosa e pioniere, te cilet fillojne mesimet nje vit me lart plot deshire e zell per te arritur perfundime sa me te larta.

3 Shtator 1944 - Forca te divizionit I sulmuese te UNCSH-se cliruan qytetin e Dibres.

4 Shtator 1943 - U mblodh ne Labinot te Elbasanit Konferenca II Nacionalclirimtare.

7 Shtator 1942 - Forcat partizane cliruan Corovoden nga pushtuesit fashiste e nga tradhetaret.

8 Shtator 1943 - U shpall kapitullimi pa kushte i Italise fashiste

8 Shtator 1943 - U ekzekutua nga nazistet gjermane Julius Fuciku, gazetar i shquar dhe revolucionar i paepur cekosllovak (lindi me 1903).

8 Shtator 1943 - Formohet zona e pare operative Vlore-Gjirokaster, formacioni madh luftarak partizan.

9 Shtator 1828 - Lindi Leon Tolstoi, shkrimtar i madh rus (vdiq me 1910).

11 Shtator - Dita e novatoreve dhe racionalizatoreve.

12 Shtator 1944 - Forca e brigades VII Sulmuese cliruan qytetin e Beratit.

13 Shtator 1943 - Forcat e Ushtrise nacionalclirimtare cliruan qytetin e Permetit.

13 Shtator 1968 - Kuvendi popullor i RPSH denoncoi njezeri traktatin e Varshaves, sepse sic ka thene shoku Enver ndryshoi karakteri dhe qellimi i tij. Nga nje traktat per mbrojtjen e lirise dhe te pavaresise se shteteve socialiste, per mbrojtjen e popujve dhe te paqes, ai u shnderrua ne nje traktat per skllaverine e vendeve pjesmarrese ne te ddhe ne mjet te politikes imperialiste te rrezikshme sovjetike kunder popujve dhe sigurimit nderkombetar.

15 Shtator 1943 - Batalioni "Baba Abaz", se bashku me popullin, cliruan qytetin e Tepelenes.

16 Shtator 1942 - Filloi punimet ne Peze Konferenca e Pare Nacionalclirimtare, ne te cilen e u hodhen themelet e Frontit Nacionalclirimtar dhe te Pushtetit Popullor.

18 Shtator 1944 - Forcat e Brigades XIV Sulmuese, ne bashkeveprim me forcat e brigades XIX Sulmuese, Cliruan Gjirokastren. Rrethit te Gjirokastres i eshte dhene titulli i larte i nderit "Hero i punes socialiste".

24 Shtator 1933 - U formua ne Korce shoqeria e punetoreve te ndertimit "Puna", e para organizate profesionale qe udhehiqej nga grupi komunist i Korces.

Shtator 1938 - Kete muaj rane heroikisht ne Ebro te Spanjes Musa Fratari dhe Xhemal Kada, Heronj te popullit.

Cicerimat e para tek revista "Pionieri" (1983)

... ne vend te intermexos

Me duart tona

mbollem ca fidane
sot me duart tona
do te shkojne vite
dhe do lidhin kokrra

do vemi t'i vjelim
t'i futim ne arka
edhe do te themi
sa shije qe paskan

kane shijen e mundit
kane shijen e djerses
kete e provon
vetem kur te mbjellesh


Qyteza jone

qyteza jone buze Jonit
e bukur si parcele limoni

dimer vere ne blerim
sikur viti te kete nje stine

ketu njerezit s'e kursejne djersen
rritin, zbukurojne qytezen

te duart e tyre qendron
bukuria e qytezes sone

Delja e zeze midis nesh (5)

Mekatet e shqiptareve (vazhdim)

Papritur e pakujtuar njerezit e ardhur ishin te pranishem kudo. Te rinj te veshur ndryshe, qe silleshin ndryshe, flisnin ndryshe, burra dhe gra me kode te tjera komunikimi. Familjet e medha u vendosen se bashku ne te njejtin lokalitet dhe vazhduan jeten e tyre normalisht si me pare. Komunikimi i bujtesit dhe mikepritesit, ne nivel personal, u mjaftua vetem me nje minimum formalitetesh. Ne nivel shoqeror, komunikimi nuk e tejkaloi formulen e bujtesit viktime dhe mikpritesit te detyruar t'i sherbente ose ta linte rehat viktimen. Bujtesit e perkufizuan veten si "Ne", ndersa mikpritesi u trajtua si "Ata", "I huaji". Mikepritesi leshonte buzeqeshje miresjelljeje dhe ja linte zgjidhjen kohes.

Problemi i pare qe pluskoi mbi uje ishte gjuha. Per bujtesit, ndoshta, ka qene e paqarte se cfare rrjedhje do t'ju merrte jeta: ne se do rrinin apo do shkonin. Ndersa lufta vazhdonte, dhe ata e ndiqnin ate nga ekranet e televizoreve dhe telefonat, femijet u futen ne shkolla dhe te rriturit duhet te fitonin buken e gojes. Rroga e sezonierit qe kaq mire i kishte ruajtur ata nga mizerja ekonomike ne atdhe, ketu, ne atdheun e ri ishte e pamjaftueshme.

Futja e femijeve ne shkolla solli konfrontimet e para. Bujtesi nuk paraqiti ndonje interes te madh per shkollen e femijes. Ne shkolle paraqitej vetem atehere kur ishte i detyruar. Jo rralle, alternativa e vetme ngelej vizita e shkolles mikepritese tek bujtesi. Ky mosinteresim per shkollen ishte i njejte edhe per gjuhen. Prinderit nuk e pane te arsyeshme te investonin ne gjuhen e tjetrit. Keshtu qe, papritur e pakujtuar, shkolla qe notonte ne ujera te qeta deri ne tash, filloi te ndeshej me nje grup te vecante nxenesish: nxenes qe as nuk e flisnin gjuhen, as e mesonin ate; te paafte per te ecur me ritmet e klases, por edhe pengese per ritmin e klases. Papritur e pakujtuar, shkolla filloi te kishte te bente me nje kategori prinderish qe nuk e flisnin gjuhen; nuk interesoheshin ta mesonin ate, nuk i nxisnin femijet te mesonin gjuhen; por as edhe lendet e e tjera, qe nuk kishte interes per shkollen; qe nuk donte te merrte pjese ne problemet e shkolles, nuk e djente veten pjese te zgjidhjes. I ngushelluar ne identitetin e viktimes, bujtesi e konsideroi jodashamirese perpjekjen e shkolles per ta bere pjese te saj. Shkolla u mundua ta zgjidhi vete problemin dhe financoi klasa te vecanta, ku keta femije dergoheshin pasmesimit te mesonin gjuhen, por edhe mesuese shtese qe i ndiqnin e i ndihmonin keta femije gjate ores se mesimit.

Papritur e pakujtuar, ne shkolla filloi te shfaqej nje fenomen i ri, i panjohur per shoqerine e qete Zvicerane. Fenomeni i dhunes. Ne nje fenomen te tille, rolin paresor e kishte, mbi te gjitha mentaliteti i sjelle me vete, se burri njihet nga fortesia. Bujtesit nuk ja pertonin te gjuanin e provokonin bashkemoshataret e tyre. Te cuditur e te konfuzuar me paaftesine e vendasve per te reaguar po me dhune, ky brez u mjaftua me shpjegimin qe tjetri ishte kot fare dhe e meritonte drurin. Ketu, ne jo pak raste, nje ndikim fatal pati edhe familja, e cila tregimet mbi dhunen i konsideroi si vertetim se femija i tij ishte per dicka, se femija i tij ishte i forte dhe jo qullac, se femija i tij ishte tjeter nga femija i mikepritesit. Jo ne pak raste, ishte familja qe femijes, si zgjidhje te problemeve, i ofronte dhunen.

Gjuha u be problem edhe per punesimin e te rriturve. Por edhe kualifikimi profesional i bujtesve. Shumica e te ardhurve vinin nga fshatrat. Shumica e te ardhurve i kishin mbaruar shkollat dhe edukimin profesional ne nje kohe te keqe. Shumica e te ardhurve kishin nje kohe te gjate qe nuk punonin. Bujtesit nuk ishin kompetetitive ne tregun e punes. Per ta mundesite ishin dy: te punonin ne pune te pakualifikuara, ku punohej shume dhe fitohej pak, ose te rrinin ne shtepi e te merrnin asistence sociale, qe ishte pak a shume e njejte ne vlere me rrogen e nje pune te pakualifikuar. Sipas rastit, bujtesit zgjodhen njerin opsion apo tjetrin. Por, Zvicra nuk mund te mos vinte re se kostoja e ndihmes sociale, papritur e pakujtuar, ishte bere shume e madhe. Nuk mund te mos vinte re se, midis te papuneve bujtesit ishin shumica.

Delja e zeze mes nesh (4)

Mekatet e shqiptareve

SVP foli me ze te larte ato qe, pakashume, fliteshin e diskutoheshin ne tryezat e shume familjeve zvicerane, ne tryezat e birres dhe kafes, pavaresisht nga parapelqimet politike te bashkebiseduesve. Eshte fakt, qe shumica e emigranteve qe jetojne ne Zvicer jane njerez qe respektojne pergjegjesite dhe te drejtat qe ju kane rene per pjese. Eshte fakt, qe shumica e emigranteve ne Zvicer jane njerez punetore, te ndershem qe, ashtu si edhe vendasit, jetojne e punojne duke respektuar veteveten dhe tjetrin. Por, eshte fakt, qe ne kete vend eshte edhe ai, emigranti tjeter. Emigranti i mekateve. Femija plangprishes. Delja e zeze. Dhe ky femije plangprishes, kjo dele e zeze ka nje emer te pervecem. Quhet jugo! Dhe, akoma me shpesh, "shciptar"!

Termi "shciptar" eshte nje term i ri qe po qarkullon ne oborret e shkollave dhe shenon nje hap te ri: ate te specifikimit, te dhenies se nje pergjegjesie direkte nje grupi te caktuar brenda bashkesise heterogjene te jugove, emer i perdorur per te karakterizuar grupin e madh te te ardhurve nga republikat ish-jugosllave. Fillimisht, fjala Jugo krijonte ne mendjen e njerezve harten e gjithe ish-Jugosllavise, me pas vetem ate te Serbise dhe Malit te zi, pak me pas vetem ate te Kosoves. Ndersa tani, gjerat thuhen ne emer te pervecem.

Ardhja masive e shqiptareve nga trojet e Kosoves ne Zvicer, pasoje e gjenocidit serb dhe bombardimeve te Natos, shenon nje dukuri te re ne historine e emigracionit ne Zvicer. Deri ne kete moment te huajt kerkoheshin dhe seleksionoheshin nga Zvicra per te mbushur vendet e punes qe popullsia vendase nuk i mbushte dot. Ndersa Shqiptaret erdhen teksa perpiqeshin te shpetonin koken. Benin pjese tek i ashtuquajturi emigracion politik. Me perpara se shqiptaret, emigracionin politik ne Zvicer e kishin aplikuar kurdet dhe tamilet. Por asnjeri nga keto dy grupe nuk e pati dhe as e ka madhesine e grupit te shqiptareve: 150 mije.

Emigracioni politik i shqiptareve i viteve '90 eshte i lidhur me emigracionin ekonomik te viteve '70 - '80. Ne kete periudhe kohe, Zvicra, pas mbarimit te burimeve njerezore te ofruara deri atekohe nga Italia, Spanja dhe Portugalia, ju drejtuar Republikes se Titos. Te paret shqiptare dhe slave qe erdhen ne Zvicer ishin punetore te kualifikuar dhe, bilebile, me diploma universitare dhe quheshin sezoniere. Sepse punonin me sezone. Ishin pak a shume ne nje gjendje tranzite. Vetem me nje kembe. Vinin per te punuar por pa familje. Politikat zvicerane te asaj kohe e gjeten shume luksoze politiken e ndarjes nga familja, sepse ishte nje politike qe nuk donte asnje lloj financimi, asnje lloj investimi, nuk ju krijonte probleme sociale, e mbi te gjitha: ishte nje politike qe donte ta kishte gjithmone te hapur opsionin per t'ua mbyllur deren kur keta te mos ju nevojiteshin me. Emigrantet sezoniere dhe familjet e tyre, megjithate, nuk duket t'i kete shqetesuar fakti qe jetonin te ndare per intervale te gjata kohore. Ndoshta, sepse tek ky lloj emigracioni kishin gjetur nje zgjidhje, te vetmen zgjidhje te mundshme. Ndersa ne Kosove sistemi shkollor dhe ai ekonomik u shkaterruan gjate viteve '80 - '90, sezonieri u be i vetmi burim te hollash. Sezonieri ftoi vellain, vellai - kunatin. E keshtu, gati cdo familje dergoi dike per te fituar parane e per te financuar familjen e madhe te lene mbrapa pa pune e pa mundesi per t'u shkolluar.

Te paret qe erdhen ne Zvicer ne vitet '90 ishin familjaret e sezoniereve. Pastaj, kur situata eskaloi, erdhen te afermit e tyre, te afermit e te aferme dhe te afermit e ketyre te fundit. 150 mije.

Delja e zeze mes nesh (3)

Kush eshte delja e zeze? Interpretime dhe reaksione lokale

(Per me shume siguri - SVP perjashta!)

Ta heqim qafe, te largohet - SVP
(Kjo eshte nje loje fjalesh dhe i referohet maskotes se SVP qe eshte nje kec pelushi me emrin zottel)

Per me shume siguri! Per nje Zvicer pa SVP, PNOS, SD dhe gjithe fashistet e tjere
Zvicra ime do te jete e pastruar prej nazisteve (PNOS dhe SD jane parti radikale te djathta, gati neonazi. SVP eshte parti e djathte qe mbledh edhe nje pjese te elektoratit te te dy partive te parapermendura)

(e adaptuar per ndalim duhani)

Per me shume siguri! Problemet nuk mund t'i shtysh pa afat, ato duhen zgjidhur!

Delja e zeze mes nesh (2)

Kush eshte delja e zeze?

Der Ausländer! I huaji.

Zvicra ben pjese ne vendet ku te huajt perbejne 21% perqind te popullsise. Ne kete 21%, dhe respektivisht edhe nen termin i huaj, futet si azilanti qe preku token dje, ashtu edhe nje femije i lindur sot, familja e te cilit jeton ketu prej dy gjeneratash (afersisht 50 vjetesh). Te lindesh ne Zvicer nuk te ben automatikisht zviceran. Ashtu si dardha bie nen dardhe, edhe zvicerani bie nen zviceran.

Nen termin i huaj, dhe ne 21%, futet CEO-ja e bankave zvicerane dhe pastruesja ilegale e shtepive, akademiku gjerman dhe shitesi shqiptar i droges, Tina Turner dhe gruaja anonime me ferexhe te zeze.

Por! I huaji - dele e zeze nuk eshte Tina Turner. Nuk eshte gjermani. Nuk eshte as edhe italiani dhe portugezi. Keta ishin dele te zeza dje. Sot, delja e zeze eshte kryesisht shqiptari, turku e, me raste, edhe serbi. Sot delja e zeze eshte myslimani. Kjo nuk thuhet haptasi. Kete nuk e kupton gjermani, as amerikani, bile as edhe italiani. Por, kete te vertete e dime te gjithe ne qe jetojme ketu.

Problemin "Delja e zeze" nuk e gjeta ne mes jush. Ate e solla une! I huaji i kultures se luftes, i kultures se burrave te forte, krenare e macho, i kultures se gruas se shtypur, i kultures se fese intolerante.

Le te flasim me faktet e SVP:

Qe prej 1954 numri i te rinjve te gjykuar per akte dhune eshte dhjetefishuar. Kontributi kryesor ne kete mase dhune i referohet te rinjve ausländer (te huaj) apo ausländerve te atdhesuar.

Keta te rinj krijojne probleme te medha per Zvicren dhe institucionin e shkolles. Stacionet e trenave jane kthyer ne bastione te bandave te ausländerve te rinj te cilet prishin e ndotin mjedisin, bejne tregeti droge apo e konsumojne ate, ngacmojne apo kercenojne kalimtaret. Udhetimi pa bilet ne trena, trama dhe autobuze eshte kthyer ne nje te drejte. Perdorimi i thikave, i grushteve, garat e makinave jo vetem jane bere kercenuese per vendasit por po sherbejne edhe si nje model i keq per te rinjte zvicerane.

Numrin e madh te ausländerve (21%) nga kultura te huaja e ndjen shkolla. Trupa mesimore ndihet e pafuqishme. Numri i punonjesve sociale ne ndihme te tyre sa vjen e rritet, pa efekt. Shkolla jone nuk ka nevoje te beje programe te vecanta per cdo grup etnie apo besimtaresh. Ligjet e Zvicres jane te njejta per te gjithe. Edhe krimi me i vogel duhet te denohet. Toleranca zero. Dhuna ne oborret e shkolles te ndalohet me prezencen e policise. Te rinjte qe kapen ne akte dhune, duke perdorur apo tregetuar droge te gjykohen pa meshire. Te cohen ne institute riedukimi. Ata qe nuk permiresohen te largohen nga vendi se bashku me familjet e tyre. (adaptuar nga konferencat per shtyp te SVP, 2006 - 2007)

Delja e zeze mes nesh (1)

... ose meditime dhe hallakatje neper rrugicat e Zürich-ut dhe te frikes njerezore.

Krijon sigurine - SVP (Partia Popullore Zvicerane)
(fotografia eshte prone e SR)

Eshte e pamundur te ecesh rrugeve te Zürich-ut dhe te mos ndeshesh premtimin per ca siguri me shume te Partise Popullore Zvicerane (SVP). Premtimi jepet figurativisht ne pamjen e tre deleve te bardha dhe nje dele te zeze. Dy dele te bardha rrine te terhequra mbrapa, me nje qendrim e sy qe tradhetojne nje deshire te fshehur, nje deshire te plotesuar nga delja e trete e bardhe, delja e guximshme, e cila, me sy e buzeqeshje paksa capkene, nxjerr me shkelma jashte territorit te deleve te bardha nje dele te zeze.

Historia e deles se zeze

Ne boten e kafsheve, delja eshte nje nga kafshet me paqesore. Barengrenese. E urte. Blegerimat i ka me ket e me intonacion te pademshem. I pranon femijet ta perkedhelin e t'i japin per te ngrene. Edhe kur te afrohet, thjesht, do te te ndjeje eren. Nuk ankohet kur e zhvesh lakuriq. Dhe ca me pak kur e con ne therrtore.

Qe, pikerisht, delja e zeze behet metafore dominante e fushates se zgjedhjeve te SVP, qe metafora e deles se zeze kalon nga shekulli ne shekull, qe metafora e deles se zeze ekziston edhe ne epoken e WWF dhe te partive jeshile, e mbi te gjitha: qe metafora e deles se zeze funksionon dhe sot, eshte jashtemase interesante.

Historia e metafores i ka rrenjet diku ne lashtesi. Ne koherat kur njerezit leshin e deles e kishin burim te rendesishem jetese. Leshi i qethur, lahej, rrihej, perpunohej neper ca ingranazhe primitive e pastaj ngjyrosej per te krijuar ylberin. Vlera e deles se bardhe matej me kilot e leshit ngjyre ylberi qe shitej. Njeriu i thjeshte i gezohej deles se bardhe. I gezohej cdo deleje te bardhe qe pillte dele te bardha. Sepse, nuk kishte dite me te hidhur per njeriun e thjeshte sesa dita kur delja e bardhe sillte ne jete nje dele te zeze. Cfare te bente njeriu i thjeshte me leshin e zi? Cfare te bente njeriu i thjeshte me delen e zeze, qe pervecse ca kile mishi nuk e perdorje dot per asgje tjeter?

Mos te te rente delja e zeze, duhet te kene mallkuar njerezit e lashte, teksa perpiqeshin ta zhduknin delen e zeze nga tufa pa e lene te behej riprodhuese, duke realizuar keshtu seleksionimin e pare artificial. Por, delja e zeze kthehej perseri, ashtu sic edhe nje femije plangprishes ne nje familje te qete, solide, qe beson ne zot e shkon rregullisht ne kishe. Delja e zeze - femija plangprishes: dy mallkimet e njeriut te thjeshte.

Delja e zeze - femija plangprishes: dy bashkeudhetare besnike te njeriut. Deri ne koherat moderne. Kur delja u kolektivizua ne ferma te medha te kontrolluar nga nje grusht njerezisht. Kur njeriu zbriti ne qytet te perpunonte leshin e deles ne fabrika. Me mitin e deles se zeze ne koke. Me femijen plangprishes ne shtepi.

Rri me mua - Mos ik

Me erdhe, - i tha me zerin e drobitur. Ja kapi duart, ja mbeshtolli brenda te tijave. E thithi me sy. Ulu prane meje, rri me mua, - ju lut. Ajo u ul ne ane te krevatit, afer zemres se tij. Faqen e mbeshteti tek e tija, hunden tek lekura e zbehte. Mbushi mushkerite me aromen e tij dhe u harrua. Ai i puthi ballin, i perkedheli floket. E mori mes kraheve te tij te pafuqishem dhe e mbajti aty. Si dikur.

As vete nuk e kishin kuptuar se si kishin ardhur tek ajo kafene, ate mbasdite gri. Fytyra e saj tere ngerc. Fytyra e tij e paralizuar. Heshtja e gjate. Kafja e ftohte, e pambaruar. Veshtrimi i saj i fiksuar tek asgjeja. Veshtrimi i tij fiksuar tek ajo.

Thuaj dicka, - prishi heshtjen ai. Ajo, mori kurajo, i nguli syte tek syte e tij dhe tha shkurt - A me do?

Per te, pyetja ishte e pakuptimshme. Pergjigja e vetekuptueshme. Fytyra e tij u paralizua me shume dhe nuk arriti te hapte me gojen. Ajo priti. Priti. Priti dhe pak. Heshtjen e tij e kuptoi, vetekuptueshem, si Jo te pathene. Ndjeu gjakun t'i perzihej. Ndjeu dhimbjen ta pushtonin ne forme gulcimash. Ndjeu lageshtiren e syve. Ndjeu nje energji te ftohte ta ngrinte e ta largonte per diku. Diku larg tij.

Kishte qene e bukur historia e tyre. Nje dashuri. Nje cudi. Nje marri. Sa reale aq edhe virtuale. Nuk ishin lodhur per ta gjetur. Ju kishte ardhur vete. Kur e gjeten veten ne mes te vorbulles, pane se kishin qene pjeset e munguara te njeri-tjetrit. Dhe u futen tek njeri tjetri dhe u bene te plote. Ceshtje shpirti, - thoshte ai. Ceshtje ererash, - qeshte ajo. Ceshtje nendergjegjeje, - thoshte ai. Ceshtje deshire, - ja kthente ajo. Jeta eshte e bukur, - triumfonte ai. Kemi lexuar shume libra, - kukuriste ajo. Dhe qeshnin e luanin. Qeshnin perseri. Lumturia i kishte bere te lehte. I kishte bere me te bukur. Ju kishte mprehur shqisat. Ju kishte rritur kreativitetin. I kishte bere me te mire.

Dhimbja e ndarjes ishte e madhe. Ne heshtjen qe kishte pllakosur secili e mendonte dhimbjen vetem te tijen. Kerkonin driten ne fundin e tunelit te erret te dhimbjes me kurrizin drejtuar njeri-tjetrit. Me nje shprese te vogel. Me nje shprese te vogel qe tjetri do kthehej e do ta kerkonte. Tjetri.

Ajo nuk ja fali qe ai nuk e kerkoi dhe eci me tej. Ai nuk ja fali qe ajo nuk e kerkoi dhe eci me tej. Historine e tyre ajo e mbylli me inat ne nje kuti kepucesh dhe e fshehu ne nje raft te dollapit te qilarit. Historine e tyre ai e mbylli ne nje kuti kepucesh dhe e futi ne nje syrtar komodine. Dhimbjen ajo e futi ne nje qoshe te zemres dhe e mbuloi me ngjarjet dhe emocionet, ca natyrale dhe ca te sforcuara, te se perditshmes. Dhimbjen ai e futi ne nje qoshe te zemres dhe e qetesoi me nje grusht ilacesh.

Ai i shkruajti i pari. Ajo ju pergjigj menjehere. Me fjale te zgjedhura me shume kujdes. Te zbukuruara me pak formalitet. Secili bente nje hap te vogel perpara. Shume te vogel. Me shume frike. Me friken se mos tradhetonin dhimbjen. Me friken se mos tradhetonin deshiren. Dhe kur e ndjenin se i ishin afruar pragut te ndaluar, largoheshin menjehere. Me arrogance. Me mosperfillje. Dhe e lendonin dhimbjen me shume. E benin me te madhe.

Filluan te vinin cdo gje ne dyshim. Dashurine e tij, dashurine e saj, miresine e tij, bujarine e saj, embelsine e tij, perkushtimin e saj. Vune ne dyshim cdo gje qe thane e bene. Vune ne dyshim edhe vete ate qe ndodhi. Historine e tyre.

Ajo gjeti nje dashuri te re dhe ngeli aty. Ai nuk e kaperdiu dot qe dashuria e saj e re nuk ishte prape ai. Ai gjeti nje dashuri te re dhe ngeli aty. Ajo nuk e kaperdiu dot qe dashuria qe ai nuk la t'i largohej nuk ishte ajo. Helmi kishte filluar te korruptonte dhimbjen dhe te dyja bashke e kishin fundosur dashurine e po ja merrnin frymen. Po e ngurtesonin. Aty ne ate qoshen e perhershme ne zemer.

Ajo nuk deshironte ta takonte dhe ne mungese te tij filloi ta imagjinonte te plakur, te dhjamosur, me huqe dhe te rendomte. Ai nuk deshironte ta takonte dhe filloi ta imagjinonte te deformuar nga lindjet, te plakur, te veshur keq.

Largoheshin me shume dhe pastaj afroheshin pak. Afroheshin pak per t'u larguar pastaj me shume. Ishin futur ne nje loje te cilen nuk e donin por nga e cila nuk dilnin dot. Ishin bere pengje te dhimbjes. Te cilen e gelltisnin, e helmonin dhe e depozitonin ne qoshen e ngurtesuar te zemres. Deri ate dite.

Kur degjoi zerin e tij ne telefon ju be se jetonte ne nje kohe tjeter. Ju be se ishte nje njeri tjeter. Ju be se degjoi dicka t'i levizte ne nje qoshe te zemres. Ai kerkonte ta shihte. Per here te fundit.

Udhetoi per gjithe naten. Me nje trup qe nuk ishte i saj. Me nje krye qe nuk reagonte. Ne dhomen e hotelit e pushtoi nje vale emocionesh te harruara. U rregullua si per takimin e tyre te pare. Eci drejt spitalit me ndrojtjen e heres se pare. Hyri ne dhomen e tij gati e padukshme. I buzeqeshi me friken e pasigurise. E thithi me sy.

Ai kishte ngelur ai qe kishte qene, por me i pjekur, me i lodhur. Ajo kishte ngelur po ajo qe kishte qene, por me e pjekur, me e lodhur.

Me erdhe, - i tha ai me zerin e drobitur. Ja kapi duart, ja mbeshtolli brenda te tijave. E thithi me sy. Ulu prane meje, rri me mua, - ju lut. Ajo u ul ne ane te krevatit, afer zemres se tij. Faqen e mbeshteti tek e tija, hunden tek lekura e zbehte. Mbushi mushkerite me aromen e tij dhe u harrua. Ai i puthi ballin, i perkedheli floket. E mori mes kraheve te tij te pafuqishem dhe e mbajti aty. Si dikur. Dhe qane. Per dashurine. Per dhimbjen. Per helmin. Per te vetekuptueshmen. Per te pavetekuptueshmen. Per egon. Per krenarine. Per ngercin. Per njeriun.

Ne agim ai iku. Me te, edhe pjesa e zemres se saj qe kishte qene gjithmone e tija.

Po tani, cfare?

Shekulli on line jepte sot ne kete artikull shifrat e meposhtme, te marra nga nje studimi Unicefit:

1 në 5 fëmijë ka përjetuar marrje mendsh, për shkak të dhunës në familje
1 në 14 fëmijë ka provuar të fikët, për shkak të dhunës në familje
1 në 4 fëmijë ka provuar mavijosje dhe gjakosje, për shkak të goditjeve
1 në 3 gra, përjeton një formë dhune sistematike nga familjarët e saj

E interpretuar, kjo liste statistikore do te thote qe rreth 30% (apo me shume) e femijeve shqiptare jeton me dhunen ne ate qe duhet te ishte vendi ku ata ngjizen me dashuri, dhembshuri, respekt dhe mbrojtje. Kete dhune keta femije e ndjejne ose si dhune te babait ndaj nenes, ose si dhune direkte, ne formen e shpullave, shqelmave apo grushtave, te shoqeruar jo rralle me komplikacione shendetesore.

Jo vetem dhuna te ben pershtypje ne kete informacion te Unicefit. Mbi te gjitha, te ben pershtypje permasa e dhunes. 30% e nenave dhunohen, e bashke me to edhe femijet e tyre. 20% e femijeve dhunohen, e bashke me ta edhe integriteti i tyre. Gje qe do te thote: 30% e grave dhe, ndoshta, po kaq apo me shume femije, ne shoqerine e sotme shqiptare njohin dhunen si forme komunikimi. Gje qe do te thote: shoqeria shqiptare jo vetem kultivon dhunen sot, por i ka te gjithe gjasat ta trashegoje ate edhe tek e nesermja.

Fakti qe 30% e nenave dhunohet do te thote, qe nje e treta e nenave shqiptare, ndoshta, nuk jane ne gjendje te permbushin rolin e tyre si nena. Sepse dhuna te helmon shpirtin, dashurine, dhembshurine. Sepse dhuna te ben te pandjeshem ndaj ekzistences tende. Gje qe do te thote, qe femijet e ketyre nenave, dhunohen dyfish emocionalisht: detyrohen te shohin dhunen ndaj nenave, privohen nga dashuria e nenes.

Fakti qe 20% e femijeve shqiptare dhunohen direkt, te thote qe ne 20% te familjeve shqiptare dhuna eshte jo vetem mjeti i komunikimit por edhe i edukimit. Te thote qe ne 20% te familjeve shqiptare dhuna nuk konceptohet si e keqja, por si mjeti qe te ben njeri. Te thote, qe ne rastin me te keq, dhuna si mjet edukimi do te jete pjese e trashegimise qe do i lihet familjes te se ardhmes.

Fakti, qe cdo vit ne kete periudhe, media prononcohet per dhunen ne familje me nje lajm, por e harron kete tematike gjithe vitin, te thote qe dhuna ne familje nuk i ben pershtypje te madhe njerezve: as atij te rruges dhe as elitave.

Fakti qe shifrat ngelen po kaq te medhaja nga viti ne vit te thote qe dhunen ne familje nuk e shohin si problem as njerezit qe bejne politikat. Bilebile, as edhe vete ministria e punes qe i ben publike shifrat e Unicefit dhe rolin e vet e sheh, ndoshta, te lidhur vetem me publikime shifra studimesh.

Nje shoqeri me kaq shume dhune ne qelizen e saj, nje shoqeri ku qeliza e saj riprodhon me tej dhunen, cfare lloj shoqerie eshte kjo? Nje shoqeri qe godet e shkaterron berthamen e saj, nje shoqeri qe ha veteveten, edhe per sa kohe do mund te mbijetoje? Nje shoqeri qe injoron thelbin e saj, ku, kur dhe si do e mbaroje amokun qe e ka kapur? Pyetje pa pergjigje.

Megjithate, faleminderit per informimin.

99 cent

Fotografia ne te majte quhet "99 cent". Eshte nje foto e bere supermarketin e njohur "99 cent". Eshte nje fotografi e famshme, nje kopje e se ciles kushton mbi dy milion dollare. Autori i saj eshte Andreas Gursky, fotograf gjerman i interesuar kryesisht ne jeten e perditshme. Ne vazhden me te mire te shprehjes "Jeta ndjek artin", Gursky na beri te shikojme, pervecse te tjerave, estetiken e se perditshmes, si psh, ne rastin e kesaj fotografie, na beri te shikojme estetiken e supermaketit. Ajo qe me intrigon me kete fotografi eshte, qe eshte bere vete (ashtu si edhe arti) nje mall qe shitet. Sigurisht, jo per 99 cent. Jo ne 99 cent. Por, prape, mall qe shitet. Qe me ben te besoj, se gjerat kane evoluar me tej dhe tani nuk kemi me vetem "Jeten qe ndjek artin", por edhe "Artin qe ndjek jeten".

Por, nuk mbaron ketu. Bile, kjo eshte me e bukura. Pasi jeta ndoqi artin, dhe arti ndoqi jeten, supermarketi 99 cent, vendosi qe te perfitonte nga arti dhe e ktheu kete foto ne nje lajtmotiv te homepagit te saj, sic mund ta shihni ne foto.


Me nje fjale, pershkallezimi ka arritur ne fuqi te trete: life follows art follows life follows art. Bile, nuk eshte me linear por rrethor. Nje rreth vicioz. Jam kurize te shoh ne se e ardhmja do ta beje kete rreth me diameter me te madh apo do ta nderpresi e do ta shnderroje ne ndonje figure tjeter gjeometrike. Kurioze.

Fischli & Weiss

Ndryshimi i curriculumeve...

... punonjësve të Universitetit - një domosdoshmëri për reformimin e sistemit universitar

Shumë është folur dhe po flitet për reformimin e sistemit universitar. Po bëhen ndryshime në ligjshmëri, po adaptohet pakti i Bolognes - përpjekje këto që tek e fundit prekin formën por jo domosdoshmërisht cilësine e mësimdhënies në universitet. Me përjashtime, universiteti shqiptar ofron sot një nivel mediokër njohurish, nuk kultivon kreativitetin, të menduarin e pavarur, nuk zhvillon aftësitë praktike të studentëve, nuk i bën ata të aftë të marrin pjesë si të barabartë në tregun ndërkombëtar të punes. E thënë shumë cinikisht, Universiteti Shqiptar është ndoshta i vetmi universitet në botë nëpër korridoret e të cilit, mbas orës 14.00 (dhe gjatë gjithë sezonit të pushimeve), lëvizin vetëm minjtë dhe roja i derës. Një nga arsyet e kësaj gjendjeje është niveli i ulët i curriculumeve të profesorëve dhe asistentëve, shumica e të cilëve janë edukuar dhe përgatitur në kushtet e izolimit të plotë të ish-Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, izolim jo vetëm politik por edhe shkencor. Si rrjedhim, ky brez, jo për faj të tyre, mund të kontribuojë në mënyre fare modeste në këtë etape të re në të cilën ka hyrë zhvillimi i Shqipërisë.
Është e pakuptueshme sot të vazhdohet me seleksionim pofesorësh dhe asistentësh me sistemin e kritereve të para 10 vjetëve. Është gati një domosdoshmëri që një brez i ri punonjësish të punësohet në Universitet, një brez që do të jetë në gjendje jo vetëm të ndryshojë atmosferën depresive por edhe ta bëjë këtë institucion të denjë për emrin që mban. Ky brez i ri duhet të ketë curriculume të njëhsueshme me atë të kusurit të botës: Të kenë titullin PhD, të kenë kaluar disa vite Post-Doktorature, të kenë një listë të konsiderueshme botimesh, të kenë botime në revistat prestigjioze të fushave ku punojnë, të kenë aftësi mësimëdhënie, të kenë mundësinë dhe aftësinë e vjeljes së fondeve që do të lejojnë ndërtimin dhe funksionimin e laboratorëve shkencore ku do të përgatitet një tjetër gjeneratë studentësh. Ajo çka e bën të mundshëm teknikisht realizimin e një ndryshimi të tillë, dhe që në të njëjtën kohë e bën të pajustifikueshëm mosrealizimin e tij, është fakti që sot janë me qindra shqiptarët që kanë bërë një karrierë të admirueshme akademike dhe që mund të thirren të kontribuojnë edhe për Universitetin Shqiptar.

Problemet dhe rrugëdaljet

Një zbatim radikal i kritereve të reja për curriculumet do të sillte armiqësimin midis brezave, një problem ky aspak i lehtë. Nga njëra anë brezi i vjetër, vetëkuptueshëm i identifikuar me atë që kanë arritur gjatë një jete, një karrierë që rrezikohet të shndërrohet në asgjë. Nga ana tjetër brezi i ri, me te ardhme që do t'i duhet të punojë në një atmosferë tepër të hidhur dhe shumë refraktare. Një eksperience të tillë Shqiperia e ka kaluar tashmë. 10 vjet më parë brenda "24 orëve" e gjithë burokracia e vjetër-e kuqe do të hidhej në rrugë e do te zëvendësohej me atë të renë-blunë, në përmbajtje po aq të vjetër sa edhe tjetra. E ndërsa për të rinjtë e për të vjetërit bota vazhdoi te vërtitej, për ata që ishin akoma të rinj dhe energjetikë për të dalë në pension por mjaftueshëm të vjetër për të filluar e për t'u adaptuar në një jetë të, bota u copëtua për të mos u bërë më. Përsëritja e një eksperience të tillë nuk është e nevojshme. Cilat do të ishin zgjidhjet? Zgjidhja ime do të ishte si më poshtë. Brezat e rinj të punësuar në Universitet duhet të inkurajohen të pasurojnë curriculimet e tyre e t'i bëjnë ato kompatibile me ato të kolegeve të tyre jashtë shtetit. Për ta nuk është vonë t'u hyjnë programeve të PhD. Profesorët e vjetër mund të nxirren më herët në pension dhe/ose (sipas meritave) të kalohen në statusin e Profesorit të Nderit, duke ju mundësuar kushte qe i lejojnë të studiojnë në ambjentet e univesitetit. Brezi as i ri dhe as i vjetër, por edhe më të vjetrit, fare mirë mund të inkuadrohen në mësimdhënie së bashku me atë të riun, duke ndihmuar njeri-tjetrin.

Një problem jo më i vogël se i mësipërmi është kthimi i akademikëve shqiptarë dhe integrimi i tyre. Ky brez, përpos profesionalisht në avantazh, është i edukuar me një mentalitet shumë të ndryshem, një liri akademike (akoma) të paimagjinueshme për punonjësit e universitetit dhe është mësuar me një liri financiare që i lejon të zhvillojë punën shkencore, kushte këto që Shqipëria nuk ja dhuron dot. Nuk po përmend fare pagesën qesharake me të cilën një profesor paguhet në Universitet. Në kushte të tilla duhet që të zhvillohen politika dinamike të tilla që nuk i mbajnë të burgosur këta akademikë në Shqipëri, politika që do ju mundësonin atyre vazhdimin e karrierës në vendet ku janë dhe, në të njëjtën kohë, integrojne dijen e tyre teorike-praktike në Shqiperi. Organizmi i leksioneve dhe punëve eksperimentale në blloqe disa javore do të ishte një zgjidhje dhe kompromis për të dy palët.

Ku çon një reformë e tillë?

Me një reformë të tillë do të mundësohet së pari, që studentët shqiptarë të mos largohen nga vendi dhe të marrin një diplomë të nivelit "Bachelor" cilësisht të krahasueshme me atë perëndimore. Së dyti, do t'u mundësonte studentëve që kane një titull "Bachelor" të jenë jo vetëm kandidatë të aftë për të konkurruar në programin "Master" të paraparë në "Bologna" por edhe kandidatë të aftë për industrinë. Së treti, një diplomë dinjitoze "Bachelor" do të jetë ndoshta edhe një atraksion dhe ftesë për investime në shumë degë të industrisë. Së katërti, do të kultivoje një edukatë të re pune dhe një model të ri individi për shoqërinë shqiptare krahas asaj të mafiozit, politikanit dhe kukullës televizive. Së pesti, do ta bëjë vetë universitetin shtetëror të fuqishëm përballë atyre private. Dhe së fundi, do të mundësonte një revolucion cilësor me minimumin e investimeve financiare.

(botuar fillimisht tek Shekulli)

Our man in Tirana: Qytetar nderi

Ndoshta jo te gjithe e dine: se shpejti, Alwin - Our man in Tirana, do largohet nga Tirana dhe Shqiperia, e ndoshta do behet njeriu i dikujt tjeter. Si nje nga ndjekeset e rregullta te blogut te tij, si nje nga fansat e tij te rregullt, me vjen keq, sinqerisht keq, qe ai po largohet. Ishte nje kenaqesi e vecante te lexoje shkrimet e tij, plot humor, veteironi, kritike dhe shume konstruktivitet. Si i huaj, ai ka pasur njemije e nje arsye te ankohej, te tregonte me gisht, te percmonte. Por, si rralle here, ky i huaj jo i huaj, ju bashkangjit koloritit shqiptar dhe na i solli ate plot shkelqime e reflektime. Ne nje fare menyre ose tjetren, me dashje apo pa dashje, Alwin u be ambasadori yne me i mire ne blogosfere. U be referenti yne me i mire i Tiranes dhe Shqiperise. U be ourman!

Teksa degjova per largimin e tij, kujtova farewell party-t qe organizojme sa here na largohet dikush i dashur. Dhe mendova, se te gjithe ne i detyrohemi Alwyn nje farewell party. Sigurisht, ne blogosfere concepti i festes te behet paksa i pamundur. Prandaj une mendova dicka tjeter. Mendova qe Alwinin duhet ta bejme qytetar nderi te Tiranes!

A i njihni qytetaret e nderit te Tiranes? Une jo. Me falni, u nxitova. Njoh nje. Goran Bregovic. Pse u be Goran Bregovic qytetar nderi? Une nuk e di tamam, por besoj ngaqe eshte nje muzikant klas qe denjoi te vinte e te kenaqte rreth 20mije shqiptare, e t'u dhuronte 20mije shqiptareve ca nota magjike qe do t'i largonin ata per rreth 3 ore nga stresi i se perditshmes. Shume xhest bujar. Edhe pse i paguar.

Nderkohe, kemi nje Alwyn qe nuk e paguan njeri, dhe qe per rreth dy vjet na e ka sjelle Tiranen dhe Shqiperine kaq prane dhe ne formen me te bukur qe mund ta imagjinonim, ne nje forme qe as ne vete, Tiranasit, nuk e kemi sjelle. Alwyn me shkrimet e tij na mesoi si ta duam Tiranen (por edhe Shqiperine) me shume, si ta duam me mire, si ta duam ndryshe. Per ne, por edhe per te gjithe ata qe ju ra rruga nga keto ane.

Une i jam shume faleminderit Alwynit, per te gjitha momentet e bukura qe mua me ka dhuruar si lexuese, per te gjithe kete pune te bukur qe ka bere per qytetin dhe atdheun tim. Dhe propozoj: Alwin nje qytetar nderi i Tiranes!

Jete qeni

Eshte me mire te jesh nje qen jetim ne Zvicer sesa nje femije jetim ne Tirane. Sigurisht, keni hapur syte dhe keni thene: iku edhe SMR! Ose keni thene: a nuk ishte, me mire nje lope ne Zvicer se nje njeri ne Tirane? Ose, edhe nuk keni theni gje fare. Por, me besoni, nganjehere te kuptuarit e mi te botes kolapset kur shoh trajtimin qe marrin qente, e sidomos disa qen, ne kete vend. Sigurisht edhe lopet. Por, te pakten keto te fundit i trajtojne mire per pune qumeshti e mishi. Menjefjale, kujdesi per lopet kushtezohet nga qarkullimi i frangut. Por, qente, vetem hane para.

Mua, si njeri i arsyes, me pelqejne te gjitha ngjyrat. Nuk me pelqejne ekzagjerimet. Nuk me pelqejne konkluzionet biblike. Dhe, me pelqen qe shoqeria zvicerane gjendet ne anen me drite te henes dhe ka pasur kohe t'i rregulloje inventaret e veta te brendshme mire e bukur. Qe ka arritur ne ate stad, ku jo vetem njerezit jetojne mire, por edhe qente.

Sepse une, ashtu si ju, vij nga nje vend ku fjala qen te shkakton dhimbje koke, ose fobi. Sepse te kujton me mijerat e qenerve rrugace qe kur nuk te kafshojne, qe kur nuk te ndjekin si gjyhnaqare nga mbrapa per nje cope skarendesisecfarebollekafshueshme, te lene gjithe naten pa gjume me koncertet e tyre life. Keshtu qe, merreni me mend reagimin tim kur per here te pare pershkova parkun ku ndodhet puna ime, me punedhenesin tim krahperkrah, tek vibronte nga dhjetrat e qeneve, te medhenj e te vegjel, te zinj, kafe, te arte apo te bardhe, nje ngjyresh apo me lara, te qethur prej tre ditesh apo flokegjate, te heshtur apo zhurmadhenj, lozonjar apo inatcor, te druajtur apo ekzibicioniste. Mendoni reagimin tim teksa shihja dhjeterat e njerezve qe ju binin nga mbrapa: plaka dhe te rinj, gra apo burra, old fashion apo hippi, me syze apo pa syze, te majte apo te djathte, te qeshur apo serioze, me rripa apo pa rripa qensh ne dore, qe ju flisnin qenerve si femije: Oh, shpirti i vockel; Oh, do te luash ti; oh, sillu mire me komshiun, me finese; po ty te paskerka marre uria; kape kete copen e mishit, eshte biologjike dhe te ben shume mire; oh, vogelushi im po ty te paskerka mberdhire kurrizi, prit te te veshi nena jelekun. Sa te lumtur keta qen!

Shpesh, keta qen kaq te perkedhelur nga njeriu, kane pershtypjen qe mund te shqetesojne cfaredolloj Homo sapiensi qe i bie rruga nga rruga e qenerve. Te vijne te marrin ere, te kercejne deri tek hunda, nxjerrin gjuhen e gjate e perpiqen te te thone, saxhantekam (hamhamhamham), me nje lepirje. Kur ua rrefuzon kete takim intim, vjen nena apo babai njeri i qenit e te thote: oh, nuk te ben gje; shiko, te ka xhan; do te luaje me ty. Mendojeni, ju lutem, teksa jeni duke ecur ne qetesine tuaj, ju afrohet nje Homo sapiens e te fut nje te lepire, sepse tekaxhan e do te luaje me ty. Sigurisht, keni perdredhur buzet sepse ju eshte shpifur.

Pikerisht, ne diten time te dyte ne Zvicer, dhe diten time te pare te punes, teksa ecja me punedhesin tim e diskutonim tema te rendesise jetike per Homo sapiensin nga Albania, me afrohet nje vogelush i tille guximtar, me lesh te bardhe e fjongo tek qafa, e me uron mireseardhjen me nje hamhamhamham kaq energjike, saqe Homo sapiensi nga Albania kujtoi se kishte shkelur kufirin pa leje e do ta hanin, ne minute, bile, pikerisht, ne kete minute. Dhe shqiptarja e shkrete me fobine e qenve te kultivuar qe nga lindja kerkon shpetimin tek punedhenesi. Ja fut thonjte e gjate e te forte direkt e ne mish teksa i lutet per ndihme. Ah, keta Ausländer, qe nuk e kuptojne dashurine e qenit prites. Nena e qenit, tund koken nga cudia, punedhenesi mat thellesine e gjurmeve te thonjve ne mishin e care te parakrahut e perpiqet t'i zhduke ato me vetepermbajtje e masazhe te lehta. Kuptohet, qe me kalimin e viteve, kultura e vetepermbajtjes se pritesve filloi te injektohej edhe tek une. Pa procesverbale. Ne heshtje. Por e sigurt. Fobia ime per qente u be latente, ashtu si edhe fobia e disa pritesve per te ardhurit. Ose, thjesht, fobia e disa Homo sapiensave per Homo sapiensin. Bile, e maskuar me nje buzeqeshje. Dhe, shpesh here, edhe me nje pershendetje: Grüezi! Grüss Gott! Por, vjen gjithmone nje dite, kur maskat behen te renda dhe bien. Dhe, per mua, dita e se vertetes erdhi nje te djele me shume diell e me shume lule.

Me Herr T. dhe tre vajza te vogla te moshes 3 - 4 vjecare nisemi, ashtu si edhe 7 milione te tjere zvicerane ne dite te tilla, per piknik. Brume pizzash per ta pjekur ne prush, servelat per die Ausländerin, bratwurst per zviceranet, uje i ftohte nga burimi. Parajsa vete. E ndersa brumi behej buke, servelat dhe bratwurst nderronin ngjyre e shije, e vajzat sperkatnin njeratjetren me uje, une dhe Herr T, filluam t'i bashkangjiteshim natyres e te shkembenim nga nje te puthur. Dhe, pikerisht atehere, kur filluam ta besonim se parajsa ishte e jona, na afrohet nje grup me dy gra dhe 7 qen. Pa pershendetje u larguan ne polin verior te parajses. Por, qenve, poli jugor i mbushur me gjithfare aromash ju duk me terheqes. Dhe filluan te na afroheshin. Ishin qen te medhenj, dy koka me larte se vajzat.

Ne fillim degjuam vogelushet qe, te trembura, vrapuan drejt nesh. Qente ecnin perpara. Ne fillim vajten tek sallamrat, pastaj tek buka, pastaj tek uji, e pastaj tek vajzat. Dy koke siper tyre. Herr T. fillon te largoje qente. Ata hic. Nenat e tyre ja kishin shtruar me muhabet per shtate pale qejfi. Qente fillojne te lepijne vajzat. Ato ulerasin. Ngjiten te trembura mbi tavoline. Herr T. perpiqet te largoje qente. Une perpiqem te qetesoj vajzat. Kur nje ze bertet:

Nuk kane faj femijet, faj keni JU qe i mesoni pa dashuri per qente!
Wie bitte? - ja kthen T.
Qetesohuni - ju them une vajzave.
Njerez te pameshirshem! - bertet njera nga grate.
Ju lutem, ejani dhe merrni qente, - thote T. i permbajtur.
Turp t'ju vije! I armiqesoni femijet me qente - bertet gruaja nga poli verior.
Vajzat kane dale nga fiqiri dhe qajne me ulerima. Une ndjej temperamentin te me pushtoje. S'ka me arsye. Vetem akumulim fobie qe shpaloset si atak kunder zonjave te qeneve. I hedh benzine zjarrit!
Vajza, qetesohuni, po te jete per te ngrene e kafshuar, do me kafshojne mua te paren!
E DEGJON! E DEGJON!- shkallon poli i veriut. PRANDAJ KANE FRIKE VAJZAT SEPSE I MESON E EMA.
Verju litarin qenve - ja kthej une, duke i treguar tabelen me figuren e qenit dhe litarin ne gryken e tij qe eshte e shperndare ne te gjithe parajsen.

Herr T. ndodhet midis zjarrit te ndezur nga 3 vajza qe qajne dhe tre gra qe kane nxjerre shpatat. Shume i permbajtur ju thote, - Ju lutem, afrohuni dhe eja te bisedojme. Por, kush i mban nenat kur ju lendojne femijet! Pasi leshuan edhe nje kilometer me sharje e fyerje, mblodhen qente e iken.

Parajsa jone ishte shkermoqur ne copa nervash te prishur, drush te djegur, leksione per vetepermbajtje e, midis tyre, pikniku yne paksa i zhuritur. Uji vazhdonte te rridhte i ftohte.

Diten tjeter, e hene, eci parkut me njemije studente te tjere e perqendruar ne planin e e dites. AJO, AJO ATJE! - degjoj nje thirrje histerike. Te gjithe kthejne koken ne heshtje andej nga zeri. Femra e zerit kishte drejtuar krahun drejt meje. Ishte njera nga grate e polit te veriut, me nje burre. Dhe 4 qen. Me kishte njohur mes njemije studenteve. Po me bente gjyqin publikisht. Me kapi nje ngrice e brendshme.

AJO, AJO - gishti drejt meje. Njemije koka kthehen nga drejtimi i gishtit. Atje une. Mbledh veten, dhe kthej edhe une koken andej nga tregonte gishti. Pastaj filluan te gjithe te ecnin perseri. Vazhdova rrugen edhe une.

Duke menduar! Si do te kishte qene bota nese njerezit do te kishin te njejtin perkushtim edhe per njeri-tjetrin. Edhe per femijet. Per femije. Si ata, qe mbijetesen e sigurojne me lemosha e duke lepire ndonje kocke, si qente? Ne Tirane. Por jo vetem atje?

Nganjehere eshte me mire te jesh nje qen jetim ne Zvicer se nje femije jetim ne Tirane! Bilebile, nganjehere eshte me mire te jesh nje qen sesa njeri!