Mbas leximit të
dokumentave që ofron Bashkia e Tiranës, Politikat e Zhvillimit, Draftin e
Vlerësimit te Mjedisit, Rregulloren e Planifikimit Vendor, Tirana e së ardhmes
ngrihet para syve të mi si një Tiranë e mbindërtuar, edhe më e lartë nga sa është sot.
Memoria historike dhe arkitekturore e saj do të jetë e reduktuar në një minimum
absolut, aq sac e lejojnë interesat e grupeve të ndryshme që janë konsultuar me
Bashkinë e Tiranës për Politikat e Zhvillimit dhe Rregulloren e re të saj.
Tiranes i zhduket edhe zona e vetme rezidenciale noble pranë qendrës së saj,
pas Piramidës (Jul Variboba deri tek Ismail Qemali), per t'ja lënë vendin
pallateve 7 katëshe që në mënyrë kompakte do ta mbushin këtë zonë frymëmarrje
të Tiranës në 70% të saj. Tirana shndërrohet, me këtë rregullore, në një
qytet pa qytet të vjetër (ate osman jo e jo, po edhe pa ate italian e austriak), një qytet pa bërthamë historike, elementët e së cilës
në të ardhmen do të na duhet t'i kërkojmë në xhunglën e pallateve të dendura
shumëkatëshe. Të gjithë nostalgjikët e komunizmit dhe të apasionuarit mbas
historisë ndoshta duhet të konsiderojnë të shkrepin fotot e fundit para
shtëpise së banimit të Enver Hoxhës, e cila do të zhvillohet në lartësi, ashtu
si të gjitha vilat e fundit të mbetura në zonën e Bllokut. Rregullorja e re
garanton që Tiranës do i zhduken edhe më shumë hapësira publike dhe jeshile.
Hapësirat jeshile Bashkia i delegon ose jashtë Tiranës, në kodrat përreth, të
cilat nuk janë në juridiksionin e saj e që janë gjithashtu duke u prishur nga
ndërtimet e shumta ose i delegon në plane futuristike (Grimshaw).
Tiranasit
i duan rregullat dhe ligjet, tha Linda Rama para ca ditësh, dhe në ndryshim nga
burri i saj, një cun tirone surrogat, Zoti Basha, tirons safi, jo vetëm që po e
con deri ne fund veprën e parardhësit të tij por i siguroi shkatërrimit edhe
bazën e nevojshme ligjore.
Do mundohem të sjell pjesë-pjesë të ardhmen e parashikuar
nga rregullorja e re për zonat e rëndësishme të trashëgimisë së Tiranës.
Namazgjaja,
monument kulture, nën mbrojtjen e M.T.K.R.S. (Drejtoria e Trashëgimisë
Kulturore), dhe të cilën Bashkia e konsideron ndër elementët e fortë të
trashëgimise kulturore të Tiranës, në politikat e zhvillimit të Bashkisë shihet
kështu: Parku i Namazgjasë nga i cili për
momentin funksionon vetëm parku përballë Parlamentit mendohet të zgjerohet
drejt perëndimit dhe të takohet me bulevardin duke ndërhyrë në mënyrë organike
ndërmjet objekteve të ndërtuara ne këtë pjese (Politikat e Zhvillimit te
Territorit_2012, fq. 214). Të krijohet përshtypja se parku jo vetëm që nuk
preket por edhe do të zgjerohet edhe më tej në kete funksion dhe imagjinata fillon e ravijezon nje park te ardhshem te madh e plot stola, shkurre e lule dekorative e rrugica te reja e te mirembajtura.
Por në "Rregulloren e Planit të
Përgjithshëm Vendor_2012, po i njëjti institucion, për Namazgjanë (monument kulture)
dhe zonën ku ajo ndodhet që përbëhet në pjesën më të madhe të saj nga parku i Namazgjasë,
nënjësinë strukturore 2/62, propozon rindërtim
dhe rizhvillim të saj me një
shfrytëzim terreni deri në 70%, me ndërtesa të larta. Numri i kateve per kete
nennjesi cuditerisht nuk jepet, por eshte e sakte te thuhet se do jene mbi 6
kate meqë 6 katëshi konsiderohet ndërtese e tipologjisë së mesme në Rregullore.
Godinat aktuale, që janë kryesisht
institucione shtetërore (Parlamenti, monument kulture, ashtu si edhe vetë
Namazgjaja), apo ato që do të ndërtohen, përvecse u lejohet të zhvillohen në
lartësi, u lejohet të shndërrohen edhe në qendra banimi, tregtare apo zyra. Duke
konsideruar se në këtë zonë ka shumë pak godina dhe ato jane te karakterit institucional-publik (një vështrim nga sateliti të
sygjeron rreth 20% ndërtime), akomodimi i funksioneve te reja, fetare, banimi, tregetare nese nuk vjen nga rizhvillimi i objekteve ekzistuese (qe gjithesesi jane shume pak) do te vije nga zgjerimi ne lulishte. Nese ndodh kjo, ndryshon edhe vete koeficenti i shfrytezimit te tokes, sepse si toke e ndertueshme tani do te llogaritet edhe vete lulishtja (c'pjese e saj?). Shfrytëzimi deri në 70% parashikuar nga
Rregullorja, pa specifika te tjera, pa kushtezime (pa permendur as faktin qe nje pjese e kesaj nenzone eshte pjese e zones arkeologjike, te mbrojtur me vendim qeverie !), i hap dritën jeshile ndërtimit edhe në 50% të truallit aktual të
pandërtuar. E thënë me fjalë të tjera, nëse tani 80% është hapesirë e gjelbërt dhe 20% e ndërtuar, rregullorja, krijon hapesira per ta kthyer kokëposhtë këtë raport duke lejuar të shndërrohet në 70% e ndërtuar dhe vetëm 30% hapësirë jeshile. Dhe kjo kur Bashkia ankohet se Tiranës i janë ngushtuar mushkritë e gjelbërta dhe e deklaron si prioritet të saj krijimin e këtyre hapësirave.
Rregullorja parashikon që këtu mund të ndërtohet për banim, për shërbime
publike, për arsye fetare, por Rregullorja nuk thotë asnjë fjalë as për
monumentet kulturore dhe as se cfarë nuk duhet të preket në këtë zonë kaq të rëndësishme
të historisë së Tiranës, sic bën, psh, për zonën përballë Namazgjasë, zonën
2/63, që përmban Lulishten Nje Maji, për truallin e së cilës thekson se do
përdoret për shërbime dhe monument kulture, se përdorimi i parcelave do të
mbetet i pandryshueshëm dhe ku lejon vetëm ndërhyrje të tipit rekonstriktim dhe
ndërtime të lartësisë së mesme.
Eshtë komplet e paqartë se përse dy territore të trashëgimisë
kulturore trajtohen në dy mënyra të ndryshme: Zones së Lulishtes 1 Maji i ruhet
shfrytëzimi aktual, ndërsa zonës së Namazgjasë i ndryshohet jo vetëm mënyra e
shfrytëzimit por edhe lejohet të reduktohet në 30%, që është koeficienti
minimal i shfrytëzimit të territoreve të nënnjësive për rrugë dhe hapësira
publike (Neni 27 i Rregullores, Llogaritja e treguesve të zhvillimit në
PDV)
Në simbolikën e
saj, plani i rregullimit për qendrën e Tiranës (këtu përfshihet zona brenda unazes së vogel, e ajo deri tek Korpusi Qendror i
Universitetit) dominohet nga tre ngjyra, portokalle e ndezur, që shenjon zonat
me intensitete më të larta ndërtimesh (sipërfaqe e ndërtimit/sipërfaqen e
ndërtueshme, 2.75-3.5), portokalle në të verdhë, që shënjon zona me ndërtime të
lartësisë mesatare ( 1.41-2.75), e verdhë që shënjon zona me intensitet të ulët
ndërtimesh (një e vetme në gjithë territorin brenda unazës së dytë. 010-1.41)) dhe
kafe që sinjalizon status të veçantë të zonës. E
përbashkëta për zonat e nuancave të portokalles është koeficienti i
shfrytëzimit të territori, që me disa përjashtime, parashikohet kudo i njëjti:
50-70 %. Pra, duke zbritur nga trualli
hapësirat publike, rrugët, sheshet, minimumi i shfrytëzimit të asaj që mbetet
është 50%, kurse maksimumi 70%. Teorikisht, një minimum prej 30% jepet si
detyrim shfrytëzimi për hapësirë publike, si rrugë apo gjelbërim.
Me këto fakte
sjellë në vëmendje, leximi i planit të rregullimit të sjell në konkluzionin se
në qendrën e Tiranës, duke përjashtuar nga leximi zonat kafe, do të ndërtohet
me intensitetin më të lartë, do të rritet koeficienti i shfrytëzimit të tokës (ku eshte mundur) dhe
ndërtimet do të jenë kryesisht të larta. Kjo aplikon jo vetëm për Namazgjanë, e
përmendur më parë, por edhe për zonat ngjitur me të: Në veri 2/39 (shumica e
objekteve të ngritura në të janë
monumente kulture dhe pjesë e trashëgimisë historike të Tiranës) por
edhe 2/40 zona e Ministrisë së Brendshme dhe Teatrit), 2/41 (zona e Bashkisë),
2/42 (zona e Pallatit teëKulturës). Në jug: 2/65 (zona e Parkut të Lodrave),
2/20 (zona residenciale pas-Piramidës), 2/13 (Zona e TVSH). Këto dy të fundit janë
shenjuar me nuancën e verdhë të portokalles, duke sinjalizuar ndërtime të intensitetit
të mesëm.
Nënnjesia 2/30
përfshin, me përjashtim të territorit të hotel Dajtit, cilësuar zonë e vecante,
gjithë zonën e kufizuar nga Bulevardi i Madh, rruga Murat Toptani, zona e
Namazgjasë dhe Bulevardi Zhan d'Ark. Eshtë një zonë e përbërë nga objekte të rëndësishme të trashëgimisë historike
dhe arkitekturore: Këtu është muri i Kalasë së Tiranës (monument kulture), një seri
shtëpish të vjetra të arkitekturës otomane, më e përmendura shtëpia muze e
Toptanajve, Kinema Milenium, rezidenca mbretërore, Banka Tregëtare Kombëtare,
Katedralja e St. Paulit (monument kulture) dhe Galeria Kombëtare e Arteve. Me
vendim të Këshillit të Ministrave Nr. nr.1197,
datë 3.12.2009, zona e kalasë është shpallur zonë arkeologjike. Kjo zonë lë
jashtë (shih planin që shoqëron vendimin e Këshillit të Ministrave) Galerinë e
Arteve dhe Hotel Dajtin, katedralen dhe Bankën Tregtare dhe shtrihet deri në
hapësirën e Namazgjasë, duke përfshirë brenda saj ndërtesën e parlamentit dhe
një pjesë të lulishtes,
Në propozimet
e saj për këtë zonë Bashkia merr në konsideratë trashëgiminë kulturore por nuk
ofron konservim, si në rastin e zonës së Lulishtes Një Maji; ajo lejon
zhvillime dhe rindërtime me një koeficient shfrytëzimi toke 50-70%, me intensitet të lartë. Edhe pse
aktualisht kjo zonë në tërësinë e saj karakterizohet nga ndërtime të ulëta dhe
mesatare Rregullorja sygjeron që rindërtimet dhe rizhvillimet e objekteve këtu
të jenë të larta 9 katëshe. Nëse e marrim të mirëqenë që zona arkeologjike e
kalasë nuk preket nga ndërtimet, nga rindërtimet dhe rizhvillimet, hapësirat e
vetme për të zhvilluar me intensitet janë ato përreth institucioneve aktuale.
P.sh., Galeria e Arteve, që në vetëvete është monument kulture, mund të kërkojë
të rizhvillohet për nevoja të së ardhmes në territorin para/rreth saj. E njëjta
gjë edhe për institucionet/apo objektet e tjera ekzistuese. Megjithatë, pyetja
si dhe cilat hapësira do të shfrytëzohen varet shumë edhe nga pronësia mbi tokën
dhe nga interesat e pronarëve dhe investuesve. Cilatdo qofshin këto interesa,
rregullorja ua mundëson të gjitha palëve të përdorin më shumë tokë e të ngrenë
ndërtesa të larta 9 katëshe. Pyetja megjithatë është: përse është e nevojshmë
të ndërtohet intensivisht një zonë të tillë historike dhe t'i ndryshohet
karakteri i saj tipologjik?
E njëjta logjikë
aplikohet nga Rregullorja edhe për zonën fqinjë, 2/40 (sygjerohen ndërtime
intensive, të larta 9 katëshe), por edhe për atë 2/41 e 2/42.
2/42 risjell
problematikën e zonës së Namazgjasë, sepse të dyja këto nënnjësi kanë në
përbërjen e tyre hapësira të mëdha toke të përdorura aktualisht si lulishte,
hapësira gjelbërimi. As 2/42
nuk konservohet, pervec perdorimit aktual për shërbime publike asaj i shtohet
edhe përdorimi për arsye fetare. Eshtë e
paqartë se ku do akomodohet ky lloj përdorimi, duke konsideruar se
Pallati vete mezi përmbush nevojat e institucioneve që përfshin. Që pallati
mund të kerkojë rindërtim dhe rizhvillim është e llogjikshme, po aq sa c'eshtë
e llogjikshme që ky zhvillim do të ndodhe në kurriz të lulishtes. e po ne
kurriz të kesaj lulishteje do të akomdohen edhe nevojat fetare. Kështu, fati i
kësaj lulishteje ndjek atë të shumë të tjerave të zhdukura për arsye zhvillimi.