16. E paimagjinueshmja Nr. 2.
E premte. Rreth ores 16.00. I gezohem mbarimit te dites, mberritjes se fundit te javes. Hedh nje sy mesazheve. I lexoj teksa rufit kafene-rutine te mbasdites. Po nisem per ne Kosove, shpallet pavaresia te dielen, – lexoj mesazhin e derguar nga Krasta. E lexova mire? E rilexoj. Nje fjali. E qarte. Po, a eshte edhe e vertete? Sa kohe u be qe njerezit ne Kosove e enderrojne pavaresine? Prej sa vitesh thone do vije pas nje muaji; po jo pas ketij muaji, pas atij muajit tjeter qe vjen, e keshtu vite me radhe? Nuk me kujtohet te kem lexuar ne shtyp ndonje artikull, as te kem pare ne televizor ndonje program parasinjalizues. Perpiqem te lidhem me Krasten. Ai ka marre rrugen.
Capitem neper rrugen me peme qe duken si hije nga erresira, me nje ndjenje te cuditshme. Eshte nje ndjenje qe nuk eshte shume afer meje, duket sikur eshte depozituar diku ne nje qoshe te harruar, por prape arrin te rrezatoje lehtshem deri tek mendimet e mia. Eshte nje e premte-mbremje si gjithe te tjerat. Darka, femijet, banjo, perralla, gjume. Ne, te rriturit fillojme aktivitetet tona; Mr.T sheh televizor, une punoj ne kompjuter. Perpiqem te kap Krasten. Ai nuk duket gjekundi. Si pa kujtuar i them Mr.T., - Shpallet Pavaresia e Kosoves te dielen. Ai me sheh me sy te medhenj. Une ngre supet dhe them, - Krasta. Mr.T. nderpret programin dhe fillon kerkon ndonje emision lajmesh. Asnje lajm per Kosoven. Ju rikthehemi aktiviteteve tona.
Te shtunen eshte nje dite me diell. Eshte nje diell me dhembe. Me pelqejne te shtunat, sepse me dhurojne luksin e te fjeturit gjate, ngadalesise, dembelosjes. Dita fillon me ritualet e saj, qe ne ndryshim nga ditet e javes, kane sekuenca me te gjata. Ne mbremje, pasi femijet i ka zene gjumi, ulem me kompjuterin ne preher dhe kerkoj Krasten. E gjej.
E sigurt? - e pyes shkurt. Teksa pergjigja vonon, filloj te shoh nje filem, me gjysmen e mendjes. Dikur filmi me perpin. Kur ai mbaron, para se te mbyll kompjuterin, i hedh edhe nje sy mesazheve. Po, neser shpallet Pavaresia, e sigurt. Krasta ka ikur te bleje birra, dhe ne po festojme, - pergjigjet nje Karme teresisht e ekzaltuar. Dergoj nje mesazh me kerkesen per me shume hollesira, por nuk marr me pergjigje: te gjithe jane duke festuar. Fillojme me Mr. T. te kerkojme lajme, cfaredolloj stacioni, nuk ka rendesi, vetem lajme ku te konfirmojme haberet. Dhe e gjejme, ne nje stacion Zviceran qe perserit pafundesisht lajme: nje det flamujsh te kuq rrugeve te Prishtines qe presin per shpalljen e pavaresise te dielen. Shihemi ne sy dhe ndjejme nje dridhje brenda. Qenkerka e vertete?
E djela vjen paksa e pazakonte. Dielli eshte perjashta me dhembe akoma me te medha se nje dite me pare. Asnjeri nga ne te dy nuk ndjen se ka deshire te levizi nga qyteti, te ndermarre ndonje aktivitet me femijet. Vertitemi pa kuptim. Perserisim njeri pas tjetrit pyetjen pa pergjigje, cfare do bejme sot, shkojme nga nje dhome ne tjetren. Jemi si pa mend koke. Vertet, cfare do bejme sot? Une nisem drejt telefonit. Ne anen tjeter pergjigjet Bro’. Mr. T. qendron afer meje. Une ndez funskionin e altoparlantit.
Gezuar, Bro’, Gezuar Pavaresine!
Faleminderit, faleminderit. A e moret vesh, a?
Bro’ eshte tere gurgullime lumturie, gezohet per telefonaten, ngazellehet me ne. Bro’, qe zakonisht eshte i permbajtur teksa flet me zerin e tij te thelle e te qete, i menduar, duke rrumbullakosur fjalet e mendimet: here ne kosovarce, here ne anglisht e here ne gjermanisht. Qesh, qesh prape, flet me nje ze te lumtur dhe na siguron se cdo gje eshte e vertete. Edhe nje ore.
Une dhe Mr.T. bejme nje nga gjerat me te pazakonshme per kete ore te dites: ndezim televizorin dhe kerkojme CNN, dhe per dy ore ndjekim live ngjarjen e pabesueshme, e paimagjinueshme: Shpalljen e Pavaresise se Kosoves. Cfare ndjenje! E papershkrueshme. Na kalojne te rrenqethura neper trup. Nje lloj mpirje. Pastaj qeshim dhe themi te cuditur: U be! U be!
Gezohen dhe emocionohen keshtu dy njerez qe me Kosoven i lidh shume pak: disa miq, rrefime historie. Teksa realizojme emocionin dhe gezimin qe na ka pershkuar, behemi te ndergjegjshem se identiteti i ka rrenjet shume te thella. Shume me te thella nga sa i kishim menduar.
17. E paimagjinueshmja Nr. 1
Jeta e individit eshte e shkurter, shume e shkurter per ta jetuar gjithe historine ne te. Ka breza qe ne jeten e tyre nuk perjetojne asnje moment historik. Breza ku historia eshte e qete, mbushur me ndonje skandal politik tek-tuk, ndonje ngjarje mediatike, me ndonje yll qe vdes, apo ligje progresive qe arrijne te hyjne ne jete. Si, psh, jeta e Mr.T. E vetmja gje e rendesishme qe i ka ndodhur eshte perjetimi i hyrjes ne histori e Euros, monedhes. Dhe kete, ai e perjetoi se bashku me mua dhe Bro’ ne Viene, sepse Zvicra nuk eshte ne EU dhe vazhdon te jete e patrazuar nga dallget e historise.
Ka pastaj vende ku gati cdo brez eshte deshmimtar i ndonje ngjarje te madhe historike. Bile, ka vende ku brezat perjetojne me shume se nje ngjarje te madhe historike. Brezi i tim gjyshi, per shembull, ka perjetuar Luften e Pare Boterore dhe Luften e Dyte Boterore. Dy rende shoqerore: feudalizmin dhe socializmin.
Brezi i mamase sime, pasi i mbijetoi Luftes se Dyte Boterore, ndertoi socializmin i bindur se ky rend/sistem ishte etapa e fundit e historise shqiptare. Une u linda dhe u rrita brenda ketij konstrukti; teresisht e bindur se kjo ishte jeta ime. Bota pertej ishte si nje enderr e larget, forma e se ciles diktohej teresisht nga televizioni italian. E imagjinoja te isha atje, por nuk e imagjinoja te mos isha me ketu; ne socializmin te ushqyer me gjirin e nenes, e te fiksuar ne materien gri si nje program kompjuteri qe funksionon pa nderprerje.
20 minuta zgjati puthja e dashurise sime te pare. Ndoshta nuk ishte 20 min. Por ishte megjithate shume e gjate. Shume pasionante. Shume e sinqerte. Si vete dashuria e pare. Ishte vere e nxehte dhe ne ishim ne nje qoshe te nje klase te shkolles ku nuk na shihte askush. Kishim muaj qe e prisnim ate moment. Dhe kur ndodhi, eh, donim te mos mbaronte kurre. Une te nesermen u nisa per ne Durres, ne plazh, me pushime. Ai tha, - do vij te te takoj. Une e prisja me syte tek dera me hekura ku rrinte vigjilent nje ushtar. Ai nuk erdhi. Nuk e kam pare me.
Ky ishte plazhi me i cuditshem i jetes sime. Papritur burrat ishin zhdukur. Dicka flitej. Nje darke, buze detit; teksa rrinim e sodisnim qiellin dhe yjet e shumte, im ate me tregoi me gisht ne horizont nje anije te madhe plot drita. Shume drita. Atje jane, - tha ai, - ata qe u futen ne ambasada. Ndersa une perpelitesha ne ethe dashurie, ne Tirane kishin ndodhur gjera te paimagjinueshme: njerezit kishin hyre ne ambasada dhe kishin ndenjur aty. Askush nuk i kishte nxjerre perjashta. Askush nuk i dorezoi tek policia. Mbas negociatash, ata i futen ne anije dhe i nisen drejt endrres. Endrres qe tani do te ishte realiteti i tyre. Ai ishte nje nga ata.
Teksa une perpiqesha te kuptoja domethenien e ketij akti, midis loteve te deshperimit, Kutia e Pandores ishte hapur perfundimisht. Muaj me vone, disa kile me e lehte ne peshe; perjetoja nepermjet ekranit te televizorit renien e konstruktit ku une isha ngjizur, ku isha edukuar te funksionoja, ku isha planifikuar te sherbeja. Simboli i fundit i ketij konstrukti, monumenti i Enver Hoxhes ne qender te Tiranes; ishte hedhur poshte ndersa une dhe ime moter luanim me letra peskatc, per te shtyre oret e merzitshme te arrestit shtepiak i aplikuar nga prinderit tane per te na kursyer jeten. Lexoj ditarin tim te asaj kohe dhe gjej shenimin: „terheqja e monumentit neper rruget me balte te Tiranes me sjell nje shije makabre ne goje“. Dite me pas, u zgjova ne kapitalizem dhe ne nje sistem te ri te quajtur demokraci.
18. Statistikat historike ne jeten e gjyshes
1. Lufta e Pare Boterore
2. Lufta e Dyte boterore
3. Socializmi
4. Renia e Socializmit
5. Demokracia
6. Pavaresia e Kosoves.
19. Dileme
A eshte me mire te kesh nje jete me histori apo nje jete te qete?
