26.5.08

Kolonizimi i Tokes - Out of Africa

Ekziston nje konsensus i pergjithshem se origjina e Homo sapiensit eshte ne Afrike. Rreth 50 mije vjet me pare, ky njeri-origjine filloi kolonizmin e botes, fillimin e historise njerezore. Pyetja se si njeriu i pare kolonizoi token, duke dhene lindjen e popullatave te ndryshme ne kontinente te ndryshme, eshte akoma pa pergjigje perfundimtare. Ne artikullin e botuar se fundi ne PLoSgenetics jepet, megjithate, nje nga pergjigjet me te plota deri me sot.

Grupi i shkencetareve sjell dy inovacione ne metoden e studimit. Nga njera ane ata krahasojne jo vetem, sic deri me sot, segmente te shkurtra ADN, por edhe fragmente shume te gjata qe shkojne deri ne 300 000 baza nukleotidesh. Nga ana tjeter, ata perdorin nje metode analizimi te dhenash, qe pervecse krahason ndryshimet ne ADN, krahason edhe shperndarjen (pattern) e ketyre ndryshimeve. Kampionet e perdorura nuk jane te reja por, tashme, te analizuara e publikuara ne nje artikull te paradyvitesh ne "Nature Genetics", 38, 1251-60, 2006.

Artikulli i PLoS (ri)provon konsensin e pergjithshem se njeriu e ka origjinen ne Afrike. Por, ai ben dy zbulime kurioze: 1) njerezit e Ishullit te Orkney, ne veri te Skocise, ndajne ngjashmeri me siberianet dhe, 2) Amerika e Veriut dhe e Jugut jane kolonizuar nga te pakten dy vale te ndryshme emigrimi nga pjese te ndryshme te Azise.

Ndersa Shqiperia nuk permendet fare, me interes ndoshta jane rezultatet e meposhtme per Evropen. Ne Evropen Qendrore, pervec Adygei, popullatat e para qe u shfaqen ishin franceze, tuscane dhe italiane. Keto tre popullata kane nje mesatare prej rreth 260 dhuruesish (gjenetik), duke perfshire ata nga Mozabites dhe shume popullata te Lindjes se Mesme dhe Azise Qendrore. Numri i larte i donorve nenvizon origjinen e shumfishte te evropianeve te lashte.

Kater popullatat e fundit te Evropes, sardet, ruset, orcadianet dhe basket, shtrihen ne ekstremitetet e kontinentit. Pervecse kane nje numer shume te larte dhuruesish, keto popullata kane gjithashtu nje numer te larte dhuruesish nga Lindja e Mesme dhe Azia Qnedrore; ne konsistence me valet e shumta te emigranteve. Ruset kane 375 dhurues, me shume se cdo popullate tjeter, duke perfshire edhe Yi, Tu dhe Mongolet. Basket, ne ndryshim nga popullatat e tjera evropiane, kane 4 dhurues Hezhen.

Artikulli nxjerr ne pah edhe njehere problematiken e perhershme te ketyre lloj studimeve: rezultatet jane shume te varura nga metoda e analizes, paradigma matematikore e zgjedhur per analizen e te dhenave, dhe madhesia e kampionit te analizuar. Pavaresisht nga problemet, ngelet interesante perspektiva e rianalizmit te kampioneve shqiptare me kete metodologji te re. A (cfare) do na thone keto kampione valle me shume?

Me poshte nje video ku tregohet kolonializimi i tokes ne baze te rezultateve te ketij punimi.