ENVER HOXHA - Boi, vajza që e marrosi.
Ky titull hap faqen e parë të një prej shtojcave të së përditshmes së Tiranës, Panorama, atë të “Unë gruaja”. Artikulli që e shoqëron na informon, se babai i Boit (Boi është shkurtimi i emrit Valbona), Sokoli, është kujdesur të nxjerrë në dritën e diellit ditarin intim të babait të tij, Enver Hoxha, ditar, ose një pjesë ditari, që i kushtohet raportit të tij me mbesën Valbona. Bëhet fjalë për një ditar të mbajtur për rreth 6 vjet, e që fillon nga lindja e Boit. Nga shtojca e Panorames, “Unë gruaja”, mësojmë për një Enver Hoxhë të emocionuar nga lindja e mbesës, për një Enver Hoxhë sentimental e zemërdredhur pas cdo shqetësimi të Boit, për një Enver Hoxhë tërësisht të dedikuar pas Valbonës; me një fjalë, një gjysh i shkëlqyer. Bëhet fjalë për Enver Hoxhën, të cilit sot i thërrasim diktatori, e që, po t’i besojmë edhe këtij ditari, duket se ka pasur vetëm një dashuri absolute, atë për Valbonën.
Valbona Hoxha nuk është mbesa e vetme e Enver Hoxhës. Botimet e tij, lexime të detyruara për brezin tim, nganjëherë ngjyroseshin edhe me foto private të familjes Hoxha, një familje e madhe, me plot nipa e mbesa. Por ishte Boi, pikërisht Boi, ajo që i ngjiti më shumë Enver Hoxhës.
Marrëzia e Enver Hoxhës për Valbonën ka qenë e ditur për brezin tim, ka qenë një temë diskutimi. Ishte pikërisht ky dedikim i vecantë i Enver Hoxhës, qe tek në vinte nëpërmjet thashethemeve, që na bëri të mos e harronim Valbonën sic harruam mbesat e nipat e tjerë; që na bënte ta ndiqnim me sy sa herë ajo shfaqej në bulevard të dielave, ta gjurmonim sa herë e dallonim rrugëve të Tiranes, t’i komentonim të gjitha fazat e rritjes së saj. Ndoshta, projektonim te Valbona dëshirën tonë për të qenë ajo, ndoshta teksa ishim aq afër saj na krijohej ideja se ishim afër atij, ndoshta projektonim tek ajo ëndërrën për të patur një gjysh kaq të vecantë si ai, per të qenë kaq me fat si ajo, kaq e përkedhelur si ajo.
Tre të njohurat e mia, A., O., dhe G., moshatare të Boit, nuk patën kurrë fatin të kishin një gjysh që i përkëdhelte, që marrosej pas tyre. Gjyshët e tyre gjyshi i Valbonës i kishte futur në burg, ku ndoshta edhe vdiqën duke endërruar herë pas here një shëtitje të pafajshme me mbesat dhe nipat e tyre. Gjyshët e tyre, ata që e mbijetuan, kur dolën nga burgu, mbesat i gjetën gra. Gjyshët e tyre, kur dolën nga burgu, i gjetën mbesat si njerëz të huaj: koha e gjatë e ndarjes nuk ua kishte mundësuar kultivimin e raportit gjysh-mbesë. Tre moshataret e Boit, edhe pse ishin vetëm mbesa, i morën me një makinë të madhe e i cuan në fund të botës. Tre moshataret e Boit nuk e kanë njohur kurrë se cdo të thotë dashuri pa kufi: në fundin e botës ato i priste përcmimi total.
Dikur, në atë kohë, jo vetëm fundi i botës, por të gjithë i përcmonim këta njerëz që Enver Hoxha i fuste në burg e ua syrgjynoste familjet. Të paktën, shumica prej nesh. Ata që nuk i përcmonin hapur, i injoronin. Këta ishin armiqtë, e kur nuk i shihnim si armiq, i shihnim si humbësit e mëdhenj; si njerëz të paaftë për ta ruajtur veten nga ky fat; si njerëz që e kishin fajin vetë. Dhe, për të hequr shijen e keqe të këtij konfrontimi, kryesisht virtual, ne kishim gjithmonë Boin. Boi po rritej e po bëhej një gocë e bukur. Bëmë Mama të të ngjaj. Bëmë Baba të të ngjaj. Bëmë Gjysh të të ngjaj. Të gjitha ishin të aplikueshme për Boin.
Enver Hoxha ka vdekur. Për të larë paksa ndërgjegjen, të gjithë, kolektivce, i hodhëm dikur një grusht baltë. Shkrimtarë të rinj po profilohen duke shkruar për diktatorin. Politikanët, gjithashtu, e përdorin nganjëherë hijen e tij për të na trembur. Por, Boi, mbesa e Enverit, është akoma midis nesh. Ajo është rritur. Eshtë e bukur. E shëndetshme. Eshtë martuar. Ka fëmije. Në vazhdojmë ta pergjojmë kur ecën rrugëve të Tiranës, ta admirojmë si dikur Mbesën e Enverit, ta komentojmë për bukurinë dhe trupin, për ligjet e trashëgimisë. E, nëse qëllon që për një moment ta harrojmë, tabloidet e Tiranës na mbajnë në kontakt me të rejat nga Boi, si psh, sa herë në javë shkon Boi në palestër për të ruajtur bukurinë e trupit të saj.
Tre të njohurat e mia nuk jetojne në Tirane. Nuk jetojnë fare në Shqiperi. I kanë kthyer shpinën këtij vendi që u ka shkatërruar, as më pak dhe as më shumë, vetë jetën. Nuk e njohin njëra-tjetrën, dhe historitë i kanë të ndryshme. Por i bashkon dicka. I bashkon drama e njeriut që është lindur dhe rritur i përcmuar. Dramë që nuk ka psikofarmak që t’ua lehtësojë, dramë që nuk ka psikoanalist t’ua shërojë; dramë që u ka vrarë dicka fare-fare fundamentale të shpirtit të njeriut, dicka në tabanin e asaj që e bën njeriun njeri, dicka që ka të bëjë me vetëvlerësimin e njeriut, me perceptimin e dashurisë, të respektit; me dhënien dhe marrjen e dashurise dhe respektit. Drama që nuk ua kanë lejuar të ndertojnë dhe sot e kësaj dite një jetë, një jetë që do t’i mbronte nga drama hije që nuk do u shqitet më kurrë derisa të vdesin.
Sa vajza të tilla, mbesa potenciale, të gjyshërve potenciale, janë shkatërruar nga gjyshi i Valbonës? Nuk e patën fatin të merrnin dashurinë që ajo mori? Unë nuk e di, askush nuk e di; askujt nuk i intereson. Në mënyre ndoshta të pavetëdijshme, ne këto vajza, baballarët e tyre, gjyshërit e tyre, vazhdojmë t’i përcmojmë e injorojmë; sepse përcmimi dhe injorimi janë shumë thellë brenda nesh. Tek jetët e tyre të shkatërruara ne sot gjejmë një alibi për t’i përfolur përsëri, për t’i mbajtur larg, për t’i izoluar; sepse interesimi për to/ta dhe jetën e tyre do të na rikujtonte se ne jemi bashkëfajtorë në shkatërrimin e këtyre jetëve, do të na bënte të vetëdijshëm për përmasat e dramës, do të na bënte të merreshim sinqerisht me përgjigjen (që kaq shumë i shmangemi) e pyetjes: Cilët jemi përtej maskës? Cfarë kemi bërë?
Midis opsionit për të kuptuar e ndjerë dramën e tjetrit, dramë ku edhe ne anonimet nuk jemi pa faj, dhe shijimit të estetikës së trupit elegant të Valbona Hoxhës, ne kemi zgjedhur këtë të fundit. Panorama i ngre pak më lart shijet e saj. Ajo nuk e vë veten vetëm në shërbim të reklamimit të palestrave ku bën stërvitje Boi, sic bëjnë tabloidët e tjerë dhe thashethemet; ajo shkon më larg. Gazeta elitare Panorama përpiqet t'i japi trupit të stërvitur mirë të Boit edhe pak shpirt. Por, mbi të gjitha, ajo përpiqet t'i japë edhe vetë Enver Hoxhës shpirt: Enver Hoxha nuk na paskërka qenë vetëm diktator, ai na paskërka qenë edhe një njeri me zemër të ndjeshme, një gjysh i mrekullueshëm.
Enver Hoxha paskërka qenë më largpamës nga c'e kishim kujtuar. Duke folur në terma ekonomike, Enver Hoxha, duke zgjedhur Valbonën si debulesë të zemrës së tij, duke celebruar dashurinë e tij për mbesën në publik; duke krijuar mitin e Boit, ka bërë edhe investimin më të mirë të jetës së tij. Sepse, është pikërisht nëpërmjet këtij investimi, Boit, që elita shqiptare e risjell Enver Hoxhën përsëri në mes nesh, këtë here të revizionuar në formën e një miti të ri, njerëzor; në mitin e gjyshit të Boit.
