Çfare cilësie kanë tekstet që ju jepen për përdorim studentëve në universitetet shqiptare?
Gazetari Andi Tela, në debatin e organizuar nga Televizioni Klan me ministrin e arsimit Zotin Fatos Beja, tregon para kamerës një libër atlasi të studentëve të gjeografisë të Universitetit të Tiranës. Në të, emërtimet janë akoma ato të kohës së komunizmit; rasti më flagrant ai i qytetit të Kuçovës: në atlas ai figuron si Qyteti Stalin. Në një tekst tjetër, botuar në vitin 2007 nga një grup profesorësh dhe pedagogësh të Universitetit të Tiranës, i njëjti gazetar lexon një paragraf që të kujton statistikat komuniste. Studentët që i studiojnë këto tekste janë rreth 19 - 20 vjecarë, menjëfjalë, i përkasin një brezi që ka lindur në prag të ndryshimit të sistemit politik.
Zoti Beja, pas momentit të çudisë, u perpoq ta kalonte këtë episod me vërejtjen, se gabime ndodhin jo vetëm në librat që botohen në Shqipëri, por edhe në librat që botohen jashtë Shqipërisë. E vërtetë, gabime ndodhin, por rastet e evidentuara nga gazetari në fjalë i kalojnë kufijtë e një gabimi: ato janë pjesë e një dukurie. Tekste të vjetër, të dalë jashtë aktualitetit politik shqiptar, jashtë aktualitetit të teknologjisë apo dijes së sotme, gjenden në përdorim në shumë degë; si në universitete private ashtu edhe atë publik. Diku, në një universitet privat në Tiranë, studentët e arkitekturës studiojnë akoma tekste të viteve '80, ku mësojne teknologji ndërtimi të aplikuara atëbote. Një studenti shqiptar të inxhinierise, diku në një universitet zviceran, i sygjerohet nga profesori i lëndës që të harrojë cka ka mësuar në Universitetin e Tiranës në këtë lëndë sepse dija e marrë është tashmë e arkivuar.
E kuptoj zotin Beja kur, një moment më vonë, thotë që cilësia e një universiteti matet nga produkti i tij; cilësia e diplomës që prodhon. Por, elementi me i rëndesishëm që çon tek një diplomë cilësore është cilësia e dijes që jep institucioni i universitetit e, si rrjedhim, edhe cilësia e teksteve.
Por, le të shikojmë pak më tutje. Përveç dukurisë së përdorimit të teksteve të vjetra, në universitetet shqiptare kemi edhe një dukuri tjetër që ndeshet rëndom: shumë nga tekstet që blihen dhe përdoren nga studentët kanë për autorë vetë pedagogët e lëndës. Një vështrim në këto tekste të bën të qartë se në një pjesë të mirë të tyre, edhe kur nuk janë plagjatura të pastra, tekstet notojnë në plagjaturë: grafikët dhe figurat ilustruese, ashiqare të marra nga libra të huaj, nuk citohen se çfarë autoresie kanë e nga janë marrë; në to mungojnë referencat e literatures që është përdorur për të hartuar tekstin.
Lind pyetja: Kush e kontrollon cilësinë e teksteve që përdoren në universitetet shqiptare? Kush ua jep apo njeh autoritetin për të shkruar një tekst këtyre pedagogëve, profesorëve?
Eksperienca perëndimore, së cilës i referohemi rëndom, tregon se autoritetin për të qënë autor (apo njëri prej autorëve) të një teksti mësimor universitar profesorit nuk ja jep vetëm liria akademike por, mbi të gjitha, kontributi dhe vizioni i tij i shquar në një fushë të caktuar të shkencës; kontribut dhe vizion i pranuar e njohur nga komuniteti i studiesve të kësaj fushe. Eshtë ky komunitet që e integron në procesin mësimor këtë libër.
Po, edhe në perëndim profesorët e lëndeve mund të shkruajnë „nje tekst“ të tyrin; por këtu bëhet fjalë rëndom për një tekst në nivelin dhe cilesinë e dispencës, që synon reduktimin e informacionit të tekstit bazë mësimor në një skelet orientues, dhe/ose përmban njohuri shtesë nga kërkimi shkencor i profesorit që e jep këtë lëndë.
Zoti Beja, jo pa një lloj krenarie, tregoi për një iniciativë të re të institucionit të tij: Futjen në ciklin nëntëvjecar të teksteve shkollore të huaja, të perkthyera në shqip; tekste kryesisht të lëndëve ekzakte. Duam që dija bashkëkohore të arrijë edhe nxënësin shqiptar, – tha zoti Beja, – duam që të shtojmë edhe një alternativë tjetër në tregun e librit shkollor. Unë jam shumë dakort: dija bashkëkohore nga e cila Shqipëria u izolua për gati gjysëm shekulli duhet patjetër të hyjë jo vetëm në ciklin nëntëvjecar, por gjithkund: në të gjitha nivelet e sistemit arsimor shqiptar, edhe në universitete, private apo publike qofshin ato.
Një projekt i disa viteve më parë, me ndërmjetësinë e Ministrisë së Arsimit, bëri të mundur që të hapej një fond prej miliona lekësh dhe të botoheshin tekstet e sipërpërfolur të pedagogëve dhe profesorëve shqiptarë. Ndoshta ka ardhur koha që Ministria e Arsimit të ndërmjetësojë, ashtu si edhe për ciklin nëntëvjeçar, për të hapur fonde edhe për përkthimin (ose edhe thjesht blerjen) e librave cilësore të nivelit universitar. Cilado zgjidhje të preferohet, perfitimi do ishte shumë i madh jo vetëm për studentët, për cilësinë e universiteteve dhe të diplomave të tyre por, mbi të gjitha, për vetë të ardhmen e këtij vendi.
