1. Shkruaj. Shkruaj dhe shkruaj. Nje analize.
2. Mundohu qe analiza te kete nje fillim, vazhdim dhe fund. Mos harro ta lidhesh fundin me fillimin.
3. Mendo nje metafore. Te bukur. Te forte. Te papare. Dhe, vertite gjithe artikullin rreth asaj metafore. Cdo gje tjeter do harrohet, metafora jo.
4. Mos harro, analiza e nje analisti vertitet rreth banaliteteve, rreth te dukshmes, majes se ajsbergut. Per kete nuk te duhen as fakte, as shifra dhe as studime, por paragjykime dhe hamendje te cilat duhet t’i serviresh si te verteta te padiskutueshme. Aksiome Nr.1: Nje analist seleksionon me analizat e tij njerez qe ndajne te njejtat paragjykime. Mendoje perpara se t’i hysh karrieres se ne cilin segment paragjykimesh kerkon te ndertosh profilin tend: ne ate masiv apo elitarian.
5. Aksiome Nr.2: Shkruaj per cdo gje. Nuk ka nevoje te jesh specialist per temen qe shkruan dhe as te harxhosh kohe per ta studiuar ate: sot kemi wikipedian dhe google. Mbaj gjithmone prapa dhe para kokes alibine e formuluar kaq bukur nga Sartre: ti je nje intelektual i angazhuar! Shkruaj per tema qe mundojne gjithe boten: globalizmi, shtetformimi, kultura, klonimi i njeriut, NASA, religjioni, kriza financiare, politika dhe zgjedhjet amerikane, neonazizmin, vdekja e Haiderit, ngrohja globale. Mundohu t’i dramatizosh fenomenet qe analizon dhe jepi te qarta konkluzionet: arti eshte komerc, njeriu eshte skllav i konsumizmit, klonimi i njeriut shenon fundin e moralit, Obama eshte nje aktor filmi B, demokracia eshte iluzion. Mos harro t’u japesh temave qe trajton nje „touch“ lokal: vertet makaronat i ziejne gjithandej me uje, por kripa ne tenxheren tende eshte marre nga gurorja e Vlores. Ky nuk eshte nje fakt i vetekuptueshem!
6. Nuk ke nevoje te shkruash apo sjellesh mendimet e tua origjinale. Cdo gje eshte thene e shkruar te pakten njehere. Origjinaliteti yt duhet te qendroje ne menyren se si i mbeshtjell argumentat (shif nr.8). Perseriti argumentat e te tjereve pa i cituar. Shansi qe dikush te kete lexuar te njejtin argument eshte shume i vogel.
7. Mos bej gafe te perdoresh nr. 6 kur merr hua tek emra qe i referojne te gjithe koleget tuaj. Edhe pse qendron mundesia qe te gjithe ata qe citojne te mos kene lexuar me shume se ate citim, nuk ja vlen te rrezikosh. Memorizo autoret qe citohen me shume dhe citoji edhe ti. Ja disa referime qe mund t’i perdoresh direkt ne fillimet e tua: Proust, Arend, Friedman, Heidigger, Popper, Machiavelli, Freud, Nitzsche, Jung, Heisenberg, Camus, Borghes, Ecco. Duhet ta kesh te qarte, se vendin e vecante ne paragjykimet elitare nuk ta japin flirtet me autoret e siperpermenduar, por sidomos flirti me emra qe nuk jane bere akoma popullore. Lexo here pas here ndonje gje para se te flesh, ne wikipedia si rruga me e shpejte, ose bli ndonje liber dhe abuzoje autorin deri sa te konstatosh se dikush tjeter jua ka vjedhur referencen. Ne kete moment kerko per nje reference te re. Kuptohet, strategjia me e mire eshte t’i shperndash referencat si grate tek filmi "Dimri i fundit“: te veshtira per t’u fiksuar.
8. Mos nenvlefteso menyren se si shkruan. Pasuroje gjuhen. Xhongloje fjalen. Sepse, sic e thote edhe Aksioma nr. 3: nuk ka rendesi argumenti, por mbeshtjellja. Nese mbeshtjellja mahnit njerezit, askush, ose vetem nje grusht njerezish (statistikisht i paperfillshem per te te shkaterruar emrin e mire), do ta vere re se tek e fundit po thua ate qe e dinin te gjithe: patatja mbillet ne toke.
9. Nese do te specializohesh si analist politik, atehere duhet te zhvillosh nuhatjen per njerezit qe jane aktive ne riciklim thashethemesh. Nuk ka nevoje tua provosh vertetesine thashethemeve: Tek e fundit, ti po ushtron ne publik te drejten tende te kurajos civile.
10. Aksiome nr. 4: Behu inflacionar! Vlera jote ne bursen e analisteve varet nga shpeshtesia jote ne shtyp. Mundohu te jesh gjithmone prezent ne shtyp. Ne mos cdo dite, nje here ne dy dite, nje here ne jave, ose, te pakten, nje here ne dy jave.
11. Mos harro te improvizosh intervista ku te japesh mendimin tend; pavaresisht se intervisten e ke organizuar ti, per publikun, mbas leximit, eshte ai tjetri qe ta ka kerkuar intervisten. Mos harro te japesh intervista personale ku te theksosh pikat e forta: dashurine tuaj per librin, per filozofine (ketu permendi edhe nje here referencat e pikes 7), trego historine qe te keput shpirtin te asaj keshilles qe ju dha babai, gjyshja, tezja para se te vdiste dhe qe ndryshoi jeten tuaj. Mos harro te permendesh rendesine e madhe qe ka per ty familja me rrefime nje fjalish (koncize por te paharrueshme lehte): femijet jane te mrekullueshem dhe po shkelqejne ne Universitetet me te mira te botes, gruaja eshte nje shoqe dhe nene e jashtezakonshme: cdo ishit ju pa te! (Le qe, as ti vete nuk e di- ajo, jo e jo - perse nuk ja ka mbathur mijera kilometra larg; ketu, por vetem ketu, mund t'ja tolerosh vetes me shume se nje fjali). Mos harro te tregosh dashurine per jeshilllikun, per qenin, macen apo kanarinen. Dhe, gjithmone, permend me vete ironi aftesine tende modeste ne gatim: minimumi zjerje makaronash (me kripe nga gurorja e Vlores).
12. Mos harro te hysh ne debat me kolegun tend, sidomos me ate qe mendon se po te konkurron reputacionin; per detaje te vogla, te holla, te rafinuara, qe pak kush i kupton vertet, por qe lene nga pas shijen e misterit. Dhe, ti e di, misteri ka efektin e vrimes se zeze: thith. Mos harro te interpretosh zgjedhjet e kolegeve te tu duke i vene ato perballe parimeve te fortifikuara morali njerezor dhe profesional. Ne kete menyre, ti i jep vetes autoritetin e gjykatesit te pagabueshem, te njeriut te persosur. Nuk ka rendesi se si je, rendesi ka se cfare imazhi ju percjell ti te tjereve per veten, rendesi ka cfare do ti te mendojne te tjeret per ty. Ketu vlen te permendet shembulli i mrekullueshem i molles bukurueshem te kuqe: krimbin ja sheh vetem kur e kafshon.
13. Jep imazhin se kritikon kedo, se per ty kufiri eshte vete morali dhe etika, por mos prek ca figura autoritare qe kane shume pushtet ne madhesine e imazhit tuaj dhe mireqenien e familjes tuaj. Ti mund ta shmangesh ne kete rast perdorimin e deftores duke e zevendesuar me te foluren e pergjithshme, parimore, ku duket sikur po thua shume, edhe pse nuk thua asgje.
14. Aksiome nr.5: Homo albanicus eshte Homo televisionis! Mos ler pas dore shfaqjet ne televizor. Hyr ne cdo debat dhe dil per te hyre prape.
15. Bej dicka qe te tjeret te flasin per ty. Bej gjithcka qe te tjeret te flasin per ty. Te tjeret duhet gjithmone te flasin per ty. Te tjeret duhet te obsesionohen me ty. Shfrytezoji te gjitha mundesite qe te lejon teknologjia. Mos harro te hapesh nje konto ne facebook. Mblidh miq pa fund. Shko tek koleget e tu qe kane mijera miqsh dhe peshkoja ata. Keshilloji te gjithe miqte e tu te peshkojne miqte e tyre per ty. Hap, pastaj, nje grup ne facebook dhe futi te gjithe miqte aty. Hap, me tutje, nje faqe fansash ne facebook dhe transferoji edhe njehere miqte atje. Me e mira eshte qe te tjeret ta bejne kete pune per ty: keshtu roli yt fundamental per shoqerine eshte i cimentuar, shoqeria ka nevoje per ty! Bej vetereklamim. Vetereklamim. Dhe prape vetereklamim. Njerezit, edhe kur nuk te lexojne, do te te kujtojne emrin.
16. Kujdesu per pamjen e jashtme: te qeshurat ne publik, me kamate. Ti je i besueshem vetem kur dukesh serioz dhe kur i vendos distancat me nje veshtrim skeptik.
17. Mos harro: Nje fundamentalist duhet ta hedhi veten ne ere me dinamit (artizanal apo industrial) ne menyre qe te shkoje e te takoje te shtate virgjireshat. Ty, te shtate virgjireshat (jo vetem shtate, jo vetem virgjeresha) te vijne vete. Nese je femer, modifikoje kete fjali keshtu: Mos harro, shtate analiste shqiptare (jo vetem shtate, jo vetem analista) do ta gjejne rrugen tek ty.
18. Kujdesu qe te marresh sa me shume cmime. Mendo momentin e varrimit. Sa me shume cmime, aq me madheshtor varrimi, aq me pjesemarres publiku ne kete humbje te madhe. Ne se nuk t’i japin cmimet, ktheje kete fakt ne legjende dhe mundohu te besh gjithmone nje analogji me shkrimtare te famshem qe nuk jua kane dhene nobelin e permerituar. Njerezit do te te kuptojne e do te ta perhapin legjenden me tutje.
19. Ji largpames dhe kujdesu qe pas vdekjes pinjollet ta kene te lehte te ta mbajne kujtimin te gjalle dhe mos ta lene publikun te te harroje. Emri yt duhet te zbukuroje shkollat dhe cmime per analistet e se ardhmes. Ti duhet te shnderrohesh ne nje reference per brezat e ardhshem.
Disclamer: autori i shkrimit ve re me kenaqesi se i eshte permbajtur edhe vete shumices se rregullave, duke provuar se i ka te gjitha rruget e hapura per t'u bere edhe ai nje analist shqiptar. Te pakten kaq. Si fillim.
